Dhamma

dosł. Podpora, konstytucja (lub natura rzeczy), norma, prawo, doktryna, sprawiedliwość, prawość, jakość, rzecz, przedmiot umysłu (patrz āyatana), zjawisko. Słowo dhamma może być spotkane w tekstach we wszystkich tych znaczeniach. Komentarz do D. podaje cztery zastosowania tego terminu:

  • gun.a  (jakość, cnota),
  • desanā (instrukcja),
  • pariyatti  (tekst),
  • nijjīvatā  (brak duszy, np. "wszystkie dhammā, zjawiska są bezosobowe," itd.).

Komentarz do Dhs. podaje tu hetu, czyli Warunek zamiast desanā. W ten sposób analityczna znajomość prawa (patrz pat.isambhidā) wyjaśniona jest w Vis.M. XIV oraz w Vibh. jako hetumhi ñān.a, czyli Znajomość Warunków.

Dhamma jako wyzwalające odkryte i ogłoszone przez Buddhę prawo jest podsumowana w czterech Szlachetnych Prawdach (patrz sacca). Tworzy ona jeden z Trzech Klejnotów (ti-ratana) oraz jedno z dziesięciu Rozmyślań (anussati).

Dhamma jako przedmiot umysłu (dhammāyatana, patrz āyatana) może być wszelkim przedmiotem: przeszłym, obecnym, przyszłym, materialnym lub mentalnym, uwarunkowanym lub nie (porównaj sankhāra, 4), rzeczywistym czy też wyobrażonym.

POWRÓT