Dhutanga
dosł. Środki Otrząśnięcia (skalań), czyli Środki Oczyszczenia, praktyki ascetyczne. Są to rygorystyczne zasady zalecane mnichom przez Buddhę mające na celu pomoc w kultywowaniu zadowolenia, wyrzeczenia, wigoru i tym podobnych. Jedna lub więcej z nich mogą być przestrzegane przez krótszy lub dłuższy okres czasu.
"Mnich ćwiczący się w moralności powinien przyjąć takie środki oczyszczenia, aby uzyskać te cnoty, poprzez które zostanie osiągnięta czystość moralna a mianowicie: niewiele potrzeb, zadowolenie, asceza, brak przywiązania, wigor, umiar, itp." (Vis.M. II)
Vis.M. II opisuje 13 dhutanga, które składają się ze ślubowań
- noszenia połatanych szat: pam.sukūliknga,
- noszenia jedynie trzech szat: tecīvarikanga,
- proszenia o jedzenie: pin.d.apātikanga,
- nie omijania żadnego domu prosząc o jedzenie: sapadānikanga,
- jedzenia jednego posiłku za jednym posiedzeniem: ekāsanikaṅga,
- jedzenia jedynie z misy żebraczej: pattapin.d.ikanga,
- odmowy wszelkiego innego jedzenia: khalu-pacchā-bhattikanga,
- mieszkania w lesie: āraññikanga,
- mieszkania pod drzewem: rukkha-mūlikanga,
- życia na otwartym powietrzu: abbhokāsikanga,
- mieszkania na cmentarzu: susānikanga,
- bycia usatysfakcjonowanym wszelkim mieszkaniem: yathā-santhatikanga,
- spania w pozycji siedzącej (nigdy nie kładąc się): nesajjikanga.
Wszystkie te 13 ćwiczeń są bez wyjątku wspomniane w starych tekstach Sutt (np. M. 5, 113, A.V., 181-90), jednak nigdy razem w jednym miejscu.
"Bez wątpienia, mnisi, wielką korzyścią jest mieszkać w lesie jako pustelnik, samodzielnie prosić o jedzenie i sporządzać własne szaty ze znalezionych szmat, być usatysfakcjonowanym trzema szatami" (A.I, 30).
Ślubowanie, na przykład numer 1, jest przyjmowane wypowiadając następujące słowa: "Odmawiam przyjmowania szat ofiarowanych mi przez świeckich ludzi" lub "Przyjmuję ślubowanie noszenia jedynie sporządzonych ze znalezionych szmat." Niektóre z tych ćwiczeń mogą być także przestrzegane przez świeckich wyznawców.
Można tu wspomnieć to, że świeżo wyświęcony mnich, po tym jak został przyjęty do Wspólnoty, jest pouczany by był usatysfakcjonowany jakimikolwiek szatami, ofiarowanym mu jedzeniem, miejscem zamieszkania i lekarstwami: "Życie mnicha jest zależne od ofiarowanego mu pożywienia, … konaru drzewa służącego za jego mieszkanie, … szat sporządzonych z pozszywanych szmat … starego krowiego moczu służącego mu za lekarstwo. Obyś ćwiczył się w tym całe twoje życie."
Ponieważ moralna wartość jakiegokolwiek czynu zależy całkowicie od towarzyszącego mu zamiarowi i woli, jest tak także w przypadku tych praktyk ascetycznych, co zostało stwierdzone w Vis.M. Dlatego zaledwie zewnętrzne ich odegranie nie stanowi prawdziwego ćwiczenia, co zostało wyrażone następująco (Pug. 275-84): "Ktoś mógłby wychodzić i prosić o pożywienie itp. z powodu głupoty i lekkomyślności lub z powodu złych zamiarów i wypełniających go pragnień lub z powodu szaleństwa i upośledzenia umysłowego lub ponieważ taka praktyka była chwalona przez Szlachetnych…." Jednak prawidłowo są wypełnianie te ćwiczenia, "gdy zostają powzięte jedynie z powodu oszczędności, zaspokojenia, czystości itp.." (Załącznik)
Na temat praktyki dhutanga we współczesnej Tajlandii, patrz "With Robes and Bowl" autorstwa Bhikkhu Khantipālo (WHEEL 82/83).