IGNORANCJA

(IGNORANCE)
Ignorancja (avijjā  lub moha) to brak informacji lub wiedzy na temat czegoś, co z kolei powoduje błędne tego zrozumienie i brak świadomości na ów temat. Według Buddhy ignorancja jest jedną z dwóch przyczyn cierpienia, drugą zaś jest pragnienie. Gdy nie jesteśmy świadomi dlaczego cierpimy, czy nawet tego, że w ogóle cierpimy, nie jesteśmy w stanie choćby zacząć procesu uwalniania się od owego cierpienia. Z drugiej strony, możemy być nad wyraz świadomi niezupełności i niezadowolenia uwarunkowanego istnienia, ale błędnie wierzyć, że rozwiązanie problemu leży w modlitwie do bóstwa i próbie odrodzenia się w niebie. I znów przedłużyłoby to jedynie problem. Wolność staje się możliwa jedynie wtedy, gdy zaczynamy widzieć z mądrością prawdziwą naturę cierpienia i jego przyczyny.

ILUZJA

(ILLUSION)
Iluzja (māyā) to coś nieprawdziwego lub nie istniejącego naprawdę. Niektórzy niedoinformowani ludzie wierzą, iż Buddha nauczał, że wszystko jest iluzją stworzoną przez umysł i że nic tak naprawdę nie istnieje. Jest to jeden z kilku przykładów, w których doktryna wedyjskiego Hinduizmu została w błędny sposób przypisana Buddzie. A więc co miał na myśli Buddha, gdy powiedział: „Nic nie jest prawdziwe” (sabbaṃ vitathaṃ, Sn.9)?
Idealizm to pojęcie, że wszystko jest jedynie tworem umysłu, ‘tańcem’, czy ‘grą’ (īlā) Boga, jak twierdzi Vedanta (filozofia samopoznania). Skrajną tego przeciwnością jest naiwny realizm, pojęcie, iż wszystko jest dokładnie takie, jakie się wydaje być. Obie te idee są fałszywe, pierwsza o wiele bardziej niż druga, a Buddha nie popierał żadnej z nich.
Niewątpliwie świat zewnętrzny istnieje w prawdziwym znaczeniu tego słowa. Elementy istnienia – ziemia lub trwałość (paṭhavī), woda lub płynność (āpo), ogień lub kaloryczność (tejo) i wiatr lub ruch (vāyo) – istnieją niezależnie od naszych umysłów. Jednakże gdy zewnętrzny świat wpływa na nasze zmysły, reagujemy poprzez narzucanie mu idei, wartości, założeń i oczekiwań. W wyniku tego otrzymujemy coś, co częściej jest produktem naszego własnego umysłu, a nie cechami obiektu samego w sobie. Właśnie to Buddha nazwał „zniekształceniem postrzegania” (saṭṭā vipullāsa, A.II,52). Wartością medytacji jest to, że obserwując umysł widzimy jego narzucającą i zniekształcającą tendencję i jest mniejsze prawdopodobieństwo, że będziemy przez nią zwodzeni. Po pewnym czasie, gdy umysł stanie się całkowicie stabilny i jasny, przestanie narzucać, a obiekty zmysłowe ujawnią się nam takimi, jakimi są. Przeciętna osoba widzi wszystko przez filtr swoich pragnień, wspomnień, uprzedzeń i chęci; osoba oświecona „widzi rzeczy takimi, jakimi naprawdę są” (yathābhūtaṭāṇadassana).

INDIE

(INDIA)
Indie to jednostka kulturalna składająca się obecnie z takich państw jak: Pakistan, Indie i Bangladesz. W czasach Buddhy Indie nazywane były Jambudīpa, Ziemią Goździkowca (A.I,35). Dość celnie opisał on Indie jako „szerokie na północy i wąskie na południu” (D.II,235) i posiadające wysokie góry na północnym skraju, tj. Himalaje (Vin.IV,197). Opisał ogólne środowisko Indii w sposób następujący: „Mało jest przyjemnych ogrodów, przyjemnych zagajników, przyjemnych obszarów lądu i jezior, podczas gdy o wiele więcej jest stromych, skalistych miejsc, rzek nie do przekroczenia, gęstych leśnych zarośli buszu i cierni oraz niedostępnych gór” (A.I,35). Buddha żył przez całe swoje życie na tym obszarze północnych Indii, zwanych wtedy Ziemią Środkową, w szerokiej, płaskiej dolinie Rzek Ganges i Yamuny. Buddyzm kwitł w Indiach przez ok. tysiąc lat, a potem wszedł w długi okres upadku, ostatecznie wymierając w XIII w. W latach 50-tych XX w. rozpoczął się ruch - głównie z udziałem intelektualistów i niedotykalnych - prowadzony przez Bhimrao Ambedkar’a, który miał na celu przywrócenie Buddyzmu do życia. Od tamtego czasu populacja buddyjska Indii urosła praktycznie z niczego do ponad 8 milionów.
Indian Buddhism, A.K. Warder, 1980 (Indyjski Buddyzm, A.K. Warder, 1980)

IN VITRO, ZAPŁODNIENIE

(IN VITRO FERTILISATION)
Zapłodnienie in vitro (IVF) to medyczna procedura, dzięki której zapłodnienie następuje sztucznie. Ludzka sperma i jajo są ze sobą łączone poza ciałem, a następnie wszczepiane w macicę, lub też sama sperma wprowadzana jest do macicy, za pomocą metod różnych od stosunku płciowego. Buddyzm nie sprzeciwia się tej procedurze jako takiej, ponieważ pomaga ona załagodzić pewien rodzaj ludzkiego cierpienia (cierpienie z powodu nie możności posiadania dzieci) i nie narusza trzeciego Wskazania. Jednakże istnieją pewne aspekty IVF, które mogą być etycznie problematyczne. Niektóre religie sprzeciwiają się IVF, ponieważ sperma otrzymywana jest poprzez masturbację, którą uważają one za grzech. Buddyzm nie podnosi tego sprzeciwu w pierwszej kolejności, ponieważ nie uznaje masturbacji za niewłaściwą, nie widzi jej jako zła, a po drugie, choć może być ona niewłaściwa, w tym przypadku intencja, która się za nią kryje jest dobra. Poważniejszy protest przeciwko IVF jest następujący. Zazwyczaj zapładniane jest więcej niż jedno jajo, a więc jeśli pierwsza próba wszczepienia się nie powiedzie, będą możliwe inne. Jeśli wszczepienie przynosi skutek, pozostałe jaja są niszczone, zamrażane dla ewentualnego późniejszego użytku lub używane w eksperymentach. Według Buddhy, życie zaczyna się przy poczęciu lub niedługo później, tak więc zniszczenie zapłodnionych jaj będzie przypuszczalnie naruszeniem pierwszego Wskazania. IVF niesie ze sobą także kilka innych poważnych, prawnych, ekonomicznych i emocjonalnych problemów (np. prawo własności do nieużytych jaj, przesadny koszt całej procedury, co oznacza, że biednych zazwyczaj na to nie stać, oraz niski procent skuteczności, który wynosi ok. 15%.) Być może pary, które nie mogą mieć dzieci, ale bardzo tego pragną, powinny rozważyć adopcję.
Buddhism and Bioethics, Damien Keown, 1995. (Buddyzm a Bioetyka, Damien Keown, 1995.)

ITIVUTTAKA

(ITIVUTTAKA)
Itivutakka to mała księga w Khuddaka Nikŕya, piąta część Sutta Piṭaki, drugi rozdział Tipiṭaki - świętych pism Buddyzmu. Nazwa itivuttaka oznacza „jak zostało powiedziane”, a sama praca składa się z 112 krótkich dyskursów lub sutt, z wersetem na końcu każdej. W przeciwieństwie do wszystkich innych dyskursów, te nie zaczynają się od wzmianki na temat tego, gdzie były wygłoszone. Zgodnie z tradycją wszystkie były wygłoszone przez Buddhę w Kosambi, gdzie kobieta z królewskiego pałacu o imieniu Khujjuttarā usłyszała je, zachowała w pamięci i przekazała dalej.
The Itivuttaka - The Sayings of the Buddha, trans. by J.D. Ireland, 1991. (Itivuttaka – Słowa Buddhy, tłum. J.D. Ireland, 1991)