Jhāna
Wchłonięcie (medytacja, trans), odnosi się głównie do czterech medytacyjnych Wchłonięć należących do Sfery subtelnej Materii (rūpa-jjhāna lub rūpāvacara-jjhāna, patrz: avacara). Są one osiągane poprzez Pełne (Osiągnięcia -, lub Ekstatyczne) Skupienie (appanā, patrz samādhi), podczas którego następuje całkowite, chociaż tymczasowe zawieszenie aktywności pięciu zmysłów oraz pięciu Przeszkód (nīvaran.a). Ten stan świadomości jednakże jest stanem pełnej czujności i przytomności. Tak wysoki stopień skupienia jest na ogół rozwijany poprzez praktykę jednego z 40 przedmiotów medytacji Wyciszenia (samatha-kammat.t.hāna, patrz: bhāvanā). Często 4 Niematerialne Sfery (arūpāyatana) są także nazywane Wchłonięciami Niematerialnej Sfery (arūpa-jjhāna lub arūpāvacara-jjhāna).
Typowy, często spotykany w Suttach tekst brzmi następująco:
(1) "O mnisi, wolny od przywiązania wobec zmysłowych przedmiotów, wolny od przywiązania wobec niewłaściwej świadomości mnich wkracza w pierwsze skupienie, które jest przywiązane do Koncepcji Myślowej (vitakka1) oraz Dyskursywnego Myślenia (vicāra2), jest narodzone z Nieprzywiązania vivekaja (= Skupienie samādhi) i wypełnione Entuzjazmem (pīti) i Szczęściem (sukha)".
(2) "Po ustaniu myślowej koncepcji oraz rozróżniającego myślenia i uzyskaniu wewnętrznego spokoju i jedności umysłu wkracza on w stan wolny od myślowej koncepcji i dyskursywnego myślenia – drugie wchłonięcie, które jest zrodzone ze Skupienia (samādhi) oraz wypełnione Entuzjazmem (pīti) i Szczęściem (sukha)."
(3) "Po przeminięciu entuzjazmu przebywa on w stanie równowagi, uważny oraz świadomy w jasny sposób. Doświadcza on tego uczucia, o którym Szlachetni mówią: "Szczęśliwie żyje człowiek posiadający równowagę i czujny umysł." W ten sposób wkracza w trzecie skupienie."
(4) "Po tym jak porzucił przyjemność i ból i poprzez zaniknięcie wcześniejszego szczęścia i zgryzoty wkracza on w stan poza przyjemnością i bólem - w czwarte skupienie - który jest oczyszczone poprzez Równowagę (upekkhā) i uważność."
(5) "Jednakże poprzez całkowite przekroczenie postrzeżeń materii, ustanie reakcji zmysłów i brak uwagi dla postrzeżeń różnorodności, lecz z przekonaniem: ''Niezmierzona jest przestrzeń'' osiąga on Sferę Niezmierzonej Przestrzeni (ākāsānañcāyatana) i w niej przebywa.''
"Przez Postrzeżenia Materii (rūpa-saññā) rozumiane są zarówno skupienia sfery subtelnej materii jak i same ich przedmioty …" (Vis.M. X, 1).
"Poprzez Postrzeżenia Reakcji Zmysłów (pat.igha-saññā) są rozumiane te postrzeżenia, które powstają dzięki zderzeniu organów zmysłów (oko itd.) z przedmiotami zmysłów (przedmiotami wzroku itd.). Są one nazwami dla postrzeżeń przedmiotów wzroku, jak jest powiedziane (Jhāna Vibh.): Czym są tu postrzeżenia reakcji zmysłowych? Są one postrzeżeniami przedmiotów wzroku, dźwięków itd. Z pewnością nie istnieją one już dla kogoś, kto wkroczył w pierwsze skupienie itd., ponieważ w takim przypadku nie funkcjonuje już Świadomość pięciu zmysłów. Należy jednak rozumieć, że zostało to powiedziane jako pochwała nie-materialnego skupienia, w celu wzbudzenia silnego do niego dążenia" (Vis.M.X,16).
"Postrzeżenia Różnorodności'' (ñān.atta-saññā) są postrzeżeniami, które powstają na różnych polach, lub też są to różne postrzeżenia" (źródło jak wyżej). Według Vis.M.X,20 oznaczają one tu różne formy postrzegania poza wchłonięciami.
(6) "Poprzez całkowite przekroczenie sfery niezmierzonej przestrzeni i z myślą: ''Niezmierzona jest świadomość'', osiąga on Sferę Niezmierzonej Świadomości (viññān.añcāyatana) i w niej przebywa.
(7) "Poprzez całkowite przekroczenie sfery niezmierzonej świadomości i z przekonaniem: ''Nie ma niczego'' osiąga Sferę Nicości (ākiñcaññāyatana) i w niej przebywa.
(8) "Poprzez całkowite przekroczenie sfery nicości osiąga Sferę Ani-Postrzegania-Ani-Niepostrzegania (nevasaññā-n’asaññāyatana) i w niej przebywa."
"Tak więc pierwsze skupienie jest wolne od pięciu rzeczy (tzn. Przeszkód, nīvaran.a) i obecne jest pięć rzeczy (tzn. Czynniki Skupienia, jhānan.ga). Kiedykolwiek mnich wkracza w pierwsze skupienie zanikają: Zmysłowe Pragnienie, Gniew, Ociężałość i Lenistwo, Podniecenie i Wyrzuty Sumienia, Wątpienie. Obecne są: Myślowa Koncepcja (vitakka), Dyskursywne Myślenie (vicāra), Entuzjazm (pīti), Szczęście (sukha), i Skupienie (samādhi). W drugim skupieniu obecne są: Entuzjazm, Szczęście i Skupienie. W trzecim skupieniu: Szczęście i Skupienie. W czwartym skupieniu Bezstronność (upekkhā) i Skupienie." (Vis.M.IV)
Cztery skupienia niematerialnej sfery (patrz punktu 5-8) ściśle mówiąc wciąż należą do czwartego skupienia ponieważ posiadają te same dwa składniki. Czwarte skupienie sfery subtelnej materii jest Podstawą lub punktem startowym (pādaka-jjhāna) dla osiągnięcia Wyższych Duchowych Mocy (abhiññā).
W Abhidhammie ogólnie stosowany jest podział na pięć zamiast czterech stopni: drugie skupienie wciąż zawiera dyskursywne myślenie (choć bez myślowej koncepcji), podczas gdy trzecie, czwarte i piąte skupienie odpowiada drugiemu, trzeciemu i czwartemu (patrz Tabela I, 9- 13). Ten pięciostopniowy podział jest oparty na takich Suttach jak A.VIII,63.
Odnośnie ośmiu skupień jako przedmiotów rozwoju Wglądu (vipassanā), patrz samatha-vipassanā. Pełne szczegóły w Vis.M.IV-X.
Jhāna w jej najszerszym znaczeniu (np. jako jeden z 24 Warunków paccaya 17) oznacza jakiekolwiek - nawet chwilowe lub wątłe - skupienie umysłu, gdy jest on skierowany na pojedynczy przedmiot.