Maran.a

Śmierć, w zwyczajnym znaczeniu oznacza rozpad witalnych zdolności ograniczonych do jednego życia a wraz z nim psycho-fizycznego procesu konwencjonalnie nazywanego człowiekiem, zwierzęciem, osobowością, ja itp. Jednak ściśle mówiąc śmierć jest nieprzerwanie powtarzającym się rozpadem i zanikaniem każdej chwilowej kombinacji fizyczno-psychologicznej i dlatego też odbywa się w ona każdej chwili. Na temat tej chwilowości istnienia w Vis.M. VIII jest powiedziane:

"W ostatecznym znaczeniu istoty mają jedynie bardzo krótką chwilę życia - życie, które trwa tyle co pojedynczy moment świadomości. Podobnie jak koło powozu, które czy się toczy, czy też stoi w miejscu zawsze opiera się na jednym punkcie swojego obwodu, tak też życie żywej istoty trwa przez okres trwania jednej chwili świadomości. Gdy tylko ten moment odchodzi istota także odchodzi. Dlatego też jest powiedziane: Istota z przeszłej chwili żyła, lecz obecnie już nie żyje, nie będzie ona też żyła w przyszłości. Istota z przyszłej chwili jeszcze nie żyła, ani nie żyje obecnie, jednak będzie żyła w przyszłości. Istota z obecnej chwili nie żyła, żyje obecnie, lecz będzie żyła w przyszłości."

W innym znaczeniu dojście do zakończenia psycho-fizycznych procesów życia Arahata, doskonale Świętego, w momencie jego odejścia może być nazywane ostateczną śmiercią, ponieważ psycho-fizyczny życiowy proces trwał wciąż z życia na życie do tej chwili.

Śmierć w ostatecznym znaczeniu w połączeniu ze starością tworzy dwunaste ogniwo formuły Zależnego Powstawania (pat.iccasamuppāda).

Na temat śmierci jako przedmiotu medytacji patrz maran.ānussati, jako funkcji świadomości patrz viññān.a-kicca.

POWRÓT