89. evaṃ me sutaṃ — ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme.
tatra kho āyasmā sāriputto bhikkhū āmantesi — “āvuso bhikkhave”ti. “āvuso”ti kho te bhikkhū āyasmato sāriputtassa paccassosuṃ.
āyasmā sāriputto etadavoca —

89. Oto com usłyszał – pewnego razu Błogosławiony przebywał niedaleko miasta Sāvatthi w klasztorze Anāthapiṇḍiki, w gaju Jety.
Wtedy to Czcigodny Sāriputta zwrócił się do mnichów:
„Bracia mnisi”.
„Bracie”, mnisi ci posłyszeli Czcigodnego Sāriputtę. Oto co Czcigodny Sāriputta powiedział:

“‘sammādiṭṭhi sammādiṭṭhī’ti, āvuso, vuccati. kittāvatā nu kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṃ saddhamman”ti?

„Mówi się, bracia, »Właściwy Pogląd, Właściwy Pogląd«. Bracia, w jakiej mierze uczeń Szlachetnych ma właściwy pogląd, doprowadza do wyprostowania poglądu, [w jakiej mierze] powstaje w nim niezachwiane zaufanie do Dhammy, dociera on do istotnej Dhammy¹?”.

“dūratopi kho mayaṃ, āvuso, āgaccheyyāma āyasmato sāriputtassa santike etassa bhāsitassa atthamaññātuṃ. sādhu vatāyasmantaṃyeva sāriputtaṃ paṭibhātu etassa bhāsitassa attho. āyasmato sāriputtassa sutvā bhikkhū dhāressantī”ti. “tena hi, āvuso, suṇātha, sādhukaṃ manasi karotha, bhāsissāmī”ti. “evamāvuso”ti kho te bhikkhū āyasmato sāriputtassa paccassosuṃ. āyasmā sāriputto etadavoca —

„Doprawdy, przyszlibyśmy do Czcigodnego Sāriputty z daleka, by poznać znaczenie tej wypowiedzi. Dobrze by się stało, gdyby Czcigodny Sāriputta zechciał wyjaśnić nam znaczenie tej wypowiedzi. Usłyszawszy to od Czcigodnego Sāriputty, mnisi uchwycą to”. „Zatem, bracia, słuchajcie z należytą uwagą tego, co powiem”.
„Tak będzie, bracie”, mnisi ci posłyszeli Czcigodnego Sāriputtę.
Oto co Czcigodny Sāriputta powiedział:

“yato kho, āvuso, ariyasāvako akusalañca pajānāti, akusalamūlañca pajānāti, kusalañca pajānāti, kusalamūlañca pajānāti — ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṃ saddhammaṃ.

„Jeśli, bracia, uczeń Szlachetnych pojął to, co szkodliwe, pojął korzeń tego, co szkodliwe, pojął to, co pożyteczne, pojął korzeń tego, co pożyteczne – w takiej mierze, bracia, uczeń Szlachetnych ma właściwy pogląd, doprowadza do wyprostowania poglądu, [w takiej mierze] powstaje w nim niezachwiane zaufanie do Dhammy, dociera on do istotnej Dhammy.

katamaṃ panāvuso, akusalaṃ, katamaṃ akusalamūlaṃ, katamaṃ kusalaṃ, katamaṃ kusalamūlaṃ? pāṇātipāto kho, āvuso, akusalaṃ, adinnādānaṃ akusalaṃ, kāmesumicchācāro akusalaṃ, musāvādo akusalaṃ, pisuṇā vācā akusalaṃ, pharusā vācā akusalaṃ, samphappalāpo akusalaṃ, abhijjhā akusalaṃ, byāpādo akusalaṃ, micchādiṭṭhi akusalaṃ — idaṃ vuccatāvuso akusalaṃ. katamañcāvuso, akusalamūlaṃ? lobho akusalamūlaṃ, doso akusalamūlaṃ, moho akusalamūlaṃ — idaṃ vuccatāvuso, akusalamūlaṃ.

Co jest, bracia, tym, co szkodliwe, co jest korzeniem tego, co szkodliwe, co jest tym, co pożyteczne, co jest korzeniem tego, co pożyteczne? Zabijanie żywych istot, bracia, jest tym, co szkodliwe, branie tego, co nie zostało dane, jest tym, co szkodliwe, niewłaściwe prowadzenie się w sferze pragnień zmysłowych […], fałszywa mowa […], dzieląca mowa […], szorstka mowa […], czcza paplanina […], pożądliwość […], zła wola […], błędny pogląd jest tym, co szkodliwe. Oto, co nazywa się, bracia, tym, co szkodliwe. Co jest, bracia, korzeniem tego, co szkodliwe? Chciwość jest korzeniem tego, co szkodliwe, niechęć jest korzeniem tego, co szkodliwe, ułuda jest korzeniem tego, co szkodliwe. Oto co nazywa się, bracia, korzeniem tego, co szkodliwe.

“katamañcāvuso, kusalaṃ? pāṇātipātā veramaṇī kusalaṃ, adinnādānā veramaṇī kusalaṃ, kāmesumicchācārā veramaṇī kusalaṃ, musāvādā veramaṇī kusalaṃ, pisuṇāya vācāya veramaṇī kusalaṃ, pharusāya vācāya veramaṇī kusalaṃ, samphappalāpā veramaṇī kusalaṃ, anabhijjhā kusalaṃ, abyāpādo kusalaṃ, sammādiṭṭhi kusalaṃ — idaṃ vuccatāvuso, kusalaṃ. katamañcāvuso, kusalamūlaṃ? alobho kusalamūlaṃ, adoso kusalamūlaṃ, amoho kusalamūlaṃ — idaṃ vuccatāvuso, kusalamūlaṃ.

Co jest, bracia, tym, co pożyteczne? Powstrzymywanie się od zabijania żywych istot jest tym, co pożyteczne, […] od brania tego, co nie zostało dane […] od niewłaściwego prowadzenia się w sferze pragnień zmysłowych […] od fałszywej mowy […] od dzielącej mowy […] od szorstkiej mowy […] od czczej paplaniny […] brak pożądliwości jest tym, co pożyteczne, brak złej woli […], właściwy pogląd jest tym, co pożyteczne. Oto co nazywa się tym, co pożyteczne. Co jest, bracia, korzeniem tego, co pożyteczne? Brak chciwości jest korzeniem tego, co pożyteczne, brak niechęci jest korzeniem tego, co pożyteczne, brak ułudy jest korzeniem tego, co pożyteczne. Oto co nazywa się, bracia, korzeniem tego, co pożyteczne.

“yato kho, āvuso, ariyasāvako evaṃ akusalaṃ pajānāti, evaṃ akusalamūlaṃ pajānāti, evaṃ kusalaṃ pajānāti,
evaṃ kusalamūlaṃ pajānāti, so sabbaso rāgānusayaṃ pahāya, paṭighānusayaṃ paṭivinodetvā, ‘asmī’ti diṭṭhimānānusayaṃ samūhanitvā, avijjaṃ pahāya vijjaṃ uppādetvā,
diṭṭhevadhamme dukkhassantakaro hoti — ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṃ saddhamman”ti.

Jeśli, bracia, uczeń Szlachetnych tak pojął to, co szkodliwe, tak pojął korzeń tego, co szkodliwe, tak pojął to, co pożyteczne, tak pojął korzeń tego, co pożyteczne – całkowicie porzucając utajone tendencje do pożądania, pozbywając się utajonych tendencji do odpychania, wytępiając utajone tendencje do poglądu i mierzenia siebie jako »jestem«, porzucając niewiedzę, wiedzę osiągając, jeszcze w tym życiu zakańczając cierpienie – w takiej mierze, bracia, uczeń Szlachetnych ma właściwy pogląd, doprowadza do wyprostowania poglądu, [w takiej mierze] powstaje w nim niezachwiane zaufanie do Dhammy, dociera on do istotnej Dhammy”.

90. “sādhāvuso”ti kho te bhikkhū āyasmato sāriputtassa bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā āyasmantaṃ sāriputtaṃ uttari pañhaṃ apucchuṃ — “siyā panāvuso, aññopi pariyāyo yathā ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṃ saddhamman”ti?
“siyā, āvuso. yato kho, āvuso, ariyasāvako āhārañca pajānāti, āhārasamudayañca pajānāti, āhāranirodhañca pajānāti, āhāranirodhagāminiṃ paṭipadañca pajānāti — ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṃ saddhammaṃ. katamo panāvuso, āhāro, katamo āhārasamudayo, katamo āhāranirodho, katamā āhāranirodhagāminī paṭipadā?

90. „Sādhu, bracie” – mnisi ci, rozkoszując się słowami Czcigodnego Sāriputty, wyrazili swe uznanie, a potem zadali następujące pytanie: „Czy istnieje, bracie, inna metoda, dzięki której uczeń Szlachetnych ma właściwy pogląd, doprowadza do wyprostowania poglądu, [dzięki której] powstaje w nim niezachwiane zaufanie do Dhammy, dociera on do istotnej Dhammy?”.
„Istnieje, bracia. Jeśli, bracia, uczeń Szlachetnych pojął pokarm, pojął przyczynę powstania pokarmu, pojął ustanie pokarmu, pojął drogę prowadzącą do ustania pokarmu – w takiej mierze, bracia, uczeń Szlachetnych ma właściwy pogląd, doprowadza do wyprostowania poglądu, [w takiej mierze] powstaje w nim niezachwiane zaufanie do Dhammy, dociera on do istotnej Dhammy. Czym, bracia, jest pokarm, czym jest przyczyna powstania pokarmu, czym jest ustanie pokarmu, czym jest droga do ustania pokarmu?

cattārome, āvuso, āhārā bhūtānaṃ vā sattānaṃ ṭhitiyā, sambhavesīnaṃ vā anuggahāya. katame cattāro?
kabaḷīkāro āhāro oḷāriko vā sukhumo vā, phasso dutiyo, manosañcetanā tatiyā, viññāṇaṃ catutthaṃ. taṇhāsamudayā āhārasamudayo, taṇhānirodhā āhāranirodho, ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo āhāranirodhagāminī paṭipadā, seyyathidaṃ — sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto, sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi’.

Są, bracia, cztery pokarmy utrzymujące bytowanie istot lub pomagające mającym przyjść na świat. Które cztery? Pokarm materialny zarówno formy fizycznej, jak i subtelnej, zetknięcie jako drugi, intencja umysłowa jako trzeci, świadomość jako czwarty. Z powodu powstawania pragnienia, jest powstawanie pokarmu. Z ustaniem pragnienia, jest ustanie pokarmu. Drogą prowadzącą do ustania pokarmu jest ta Szlachetna Ośmioraka Ścieżka, a mianowicie: Właściwy Pogląd, Właściwe Nastawienie, Właściwa Mowa, Właściwe Działanie, Właściwy Sposób Życia, Właściwy Wysiłek, Właściwa Uważność, Właściwe Skupienie.

“yato kho, āvuso, ariyasāvako evaṃ āhāraṃ pajānāti, evaṃ āhārasamudayaṃ pajānāti, evaṃ āhāranirodhaṃ pajānāti, evaṃ āhāranirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānāti, so sabbaso rāgānusayaṃ pahāya, paṭighānusayaṃ paṭivinodetvā, ‘asmī’ti diṭṭhimānānusayaṃ samūhanitvā, avijjaṃ pahāya vijjaṃ uppādetvā, diṭṭhevadhamme dukkhassantakaro hoti — ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṃ saddhamman”ti.

Jeśli, bracia, uczeń Szlachetnych pojął pokarm, pojął przyczynę powstania pokarmu, pojął ustanie pokarmu, pojął drogę prowadzącą do ustania pokarmu – całkowicie porzucając utajone tendencje do pożądania, pozbywając się utajonych tendencji do odpychania, wytępiając utajone tendencje do poglądu i mierzenia siebie jako »jestem«, porzucając niewiedzę, wiedzę osiągając, jeszcze w tym życiu zakańczając cierpienie – w takiej mierze, bracia, uczeń Szlachetnych ma właściwy pogląd, doprowadza do wyprostowania poglądu, [w takiej mierze] powstaje w nim niezachwiane zaufanie do Dhammy, dociera on do istotnej Dhammy”.

91. “sādhāvuso”ti kho te bhikkhū āyasmato sāriputtassa bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā āyasmantaṃ sāriputtaṃ uttari pañhaṃ apucchuṃ
—“siyā panāvuso, aññopi pariyāyo yathā ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṃ saddhamman”ti?
“siyā, āvuso. yato kho, āvuso, ariyasāvako dukkhañca pajānāti, dukkhasamudayañca pajānāti, dukkhanirodhañca pajānāti, dukkhanirodhagāminiṃ paṭipadañca pajānāti — ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṃ saddhammaṃ. katamaṃ panāvuso, dukkhaṃ, katamo dukkhasamudayo, katamo dukkhanirodho, katamā dukkhanirodhagāminī paṭipadā?

91. „Sādhu, bracie” – mnisi ci, rozkoszując się słowami Czcigodnego Sāriputty, wyrazili swe uznanie, a potem zadali następujące pytanie: „Czy istnieje, bracie, inna metoda, dzięki której uczeń Szlachetnych ma właściwy pogląd, doprowadza do wyprostowania poglądu, [dzięki której] powstaje w nim niezachwiane zaufanie do Dhammy, dociera on do istotnej Dhammy?”.
„Istnieje, bracia. Jeśli, bracia, uczeń Szlachetnych pojął krzywdę, pojął przyczynę powstania krzywdy, pojął ustanie krzywdy, pojął drogę prowadzącą do ustania krzywdy – w takiej mierze, bracia, uczeń Szlachetnych ma właściwy pogląd, doprowadza do wyprostowania poglądu, [w takiej mierze] powstaje w nim niezachwiane zaufanie do Dhammy, dociera on do istotnej Dhammy. Czym, bracia, jest krzywda, czym jest przyczyna powstania krzywdy, czym jest ustanie krzywdy, czym jest droga prowadząca do ustania krzywdy?

jātipi dukkhā, jarāpi dukkhā, maraṇampi dukkhaṃ, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsāpi dukkhā, appiyehi sampayogopi dukkho,
piyehi vippayogopi dukkho, yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ, saṃkhittena pañcupādānakkhandhā dukkhā —
idaṃ vuccatāvuso, dukkhaṃ. katamo cāvuso, dukkhasamudayo? yāyaṃ taṇhā ponobbhavikā nandīrāgasahagatā tatratatrābhinandinī , seyyathidaṃ,
kāmataṇhā bhavataṇhā vibhavataṇhā — ayaṃ vuccatāvuso, dukkhasamudayo. katamo cāvuso, dukkhanirodho? yo tassāyeva taṇhāya asesavirāganirodho cāgo paṭinissaggo mutti anālayo — ayaṃ vuccatāvuso, dukkhanirodho. katamā cāvuso, dukkhanirodhagāminī paṭipadā? ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathidaṃ, sammādiṭṭhi … pe
… sammāsamādhi — ayaṃ vuccatāvuso, dukkhanirodhagāminī paṭipadā.

Narodziny są krzywdzące, starość jest krzywdząca i śmierć jest krzywdząca, żal, lament, ból, smutek i rozpacz są krzywdzące, oddzielenie od lubianego jest krzywdzące, nieotrzymanie upragnionego jest krzywdzące, nieuzyskanie tego, czego się chce, także jest krzywdzące, krótko mówiąc, pięć grup składowych, do których się lgnie, jest krzywdzące – to się nazywa, bracia, krzywdą. Czym, bracia, jest przyczyna powstania krzywdy? Pragnienie prowadzące do ponownego stawania się, towarzysząca mu rozkosz i pożądanie wraz z zachwycaniem się to tu, to tam – a mianowicie pragnienie przyjemności zmysłowych, pragnienie bycia, pragnienie niebycia – to się nazywa, bracia, przyczyną powstania krzywdy. Czym, bracia, jest ustanie krzywdy? Całkowity zanik, wyczerpanie, zaprzestanie, odpuszczenie, poniechanie, wyswobodzenie się i pozostawienie tego pragnienia – to się nazywa, bracia, ustaniem krzywdy. Czym bracia, jest droga prowadząca do ustania krzywdy? Jest to ta Szlachetna Ośmioraka Ścieżka, a mianowicie: Właściwy Pogląd, (…), Właściwe Skupienie – to się nazywa, bracia, drogą prowadzącą do ustania krzywdy.

“yato kho, āvuso, ariyasāvako evaṃ dukkhaṃ pajānāti, evaṃ dukkhasamudayaṃ pajānāti, evaṃ dukkhanirodhaṃ pajānāti, evaṃ dukkhanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānāti, so sabbaso rāgānusayaṃ pahāya, paṭighānusayaṃ paṭivinodetvā, ‘asmī’ti diṭṭhimānānusayaṃ samūhanitvā, avijjaṃ pahāya vijjaṃ uppādetvā, diṭṭhevadhamme dukkhassantakaro hoti — ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṃ saddhamman”ti.

Jeśli, bracia, uczeń Szlachetnych pojął krzywdę, pojął przyczynę powstania krzywdy, pojął ustanie krzywdy, pojął drogę prowadzącą do ustania krzywdy – całkowicie porzucając utajone tendencje do pożądania, pozbywając się utajonych tendencji do odpychania, wytępiając utajone tendencje do poglądu i mierzenia siebie jako »jestem«, porzucając niewiedzę, wiedzę osiągając, jeszcze w tym życiu zakańczając cierpienie – w takiej mierze, bracia, uczeń Szlachetnych ma właściwy pogląd, doprowadza do wyprostowania poglądu, [w takiej mierze] powstaje w nim niezachwiane zaufanie do Dhammy, dociera on do istotnej Dhammy”.

92. “sādhāvuso”ti kho te bhikkhū āyasmato sāriputtassa bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā āyasmantaṃ sāriputtaṃ uttari pañhaṃ apucchuṃ — “siyā panāvuso, aññopi pariyāyo yathā ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṃ saddhamman”ti?
“siyā, āvuso. yato kho, āvuso, ariyasāvako jarāmaraṇañca pajānāti, jarāmaraṇasamudayañca pajānāti, jarāmaraṇanirodhañca pajānāti,
jarāmaraṇanirodhagāminiṃ paṭipadañca pajānāti — ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṃ saddhammaṃ. katamaṃ panāvuso, jarāmaraṇaṃ, katamo jarāmaraṇasamudayo, katamo jarāmaraṇanirodho, katamā jarāmaraṇanirodhagāminī paṭipadā?

92. „Sādhu, bracie” – mnisi ci, rozkoszując się słowami Czcigodnego Sāriputty, wyrazili swe uznanie, a potem zadali następujące pytanie: „Czy istnieje, bracie, inna metoda, dzięki której uczeń Szlachetnych ma właściwy pogląd, doprowadza do wyprostowania poglądu, [dzięki której] powstaje w nim niezachwiane zaufanie do Dhammy, dociera on do istotnej Dhammy?”.
„Istnieje, bracia. Jeśli, bracia, uczeń Szlachetnych pojął starość i śmierć, pojął przyczynę powstania starości i śmierci, pojął ustanie starości i śmierci, pojął drogę prowadzącą do ustania starości i śmierci – w takiej mierze, bracia, uczeń Szlachetnych ma właściwy pogląd, doprowadza do wyprostowania poglądu, [w takiej mierze] powstaje w nim niezachwiane zaufanie do Dhammy, dociera on do istotnej Dhammy. Czym, bracia, jest starość i śmierć, czym jest przyczyna powstania starości i śmierci, czym jest ustanie starości i śmierci, czym jest droga prowadząca do ustania starości i śmierci?

yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhi tamhi sattanikāye jarā jīraṇatā khaṇḍiccaṃ pāliccaṃ valittacatā āyuno saṃhāni indriyānaṃ paripāko — ayaṃ vuccatāvuso, jarā. katamañcāvuso, maraṇaṃ? yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhā tamhā sattanikāyā cuti cavanatā bhedo antaradhānaṃ maccu maraṇaṃ kālaṃkiriyā khandhānaṃ bhedo, kaḷevarassa nikkhepo, jīvitindriyassupacchedo — idaṃ vuccatāvuso, maraṇaṃ. iti ayañca jarā idañca maraṇaṃ — idaṃ vuccatāvuso, jarāmaraṇaṃ. jātisamudayā jarāmaraṇasamudayo, jātinirodhā jarāmaraṇanirodho, ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo jarāmaraṇanirodhagāminī paṭipadā, seyyathidaṃ — sammādiṭṭhi … pe … sammāsamādhi.

Starość, niedołężność, łamliwość zębów, siwizna, zmarszczki, zmęczenie wiekiem, osłabienie zdolności [zmysłowych] u różnych istot, w wielu grupach istot, to tu, to tam – to się nazywa, bracia, starością. Czym jest, bracia, śmierć? Odejście², przeminięcie, rozdzielenie, zaniknięcie, umieranie zwane śmiercią³, wypełnienie się czasu, rozpad grup składowych, porzucenie truchła, zatrzymanie zdolności życiowych u różnych istot, w wielu grupach istot, to tu, to tam – to się nazywa, bracia, śmiercią. To jest starość, to jest śmierć – to się nazywa, bracia, starością i śmiercią. Z przyczyną jaką jest powstanie narodzin, jest i przyczyna powstania starości i śmierci. Z ustaniem narodzin, jest i ustanie starości i śmierci. Drogą prowadzącą do ustania starości i śmierci jest ta Szlachetna Ośmioraka Ścieżka, a mianowicie: Właściwy Pogląd, (…), Właściwe Skupienie.

“yato kho, āvuso, ariyasāvako evaṃ jarāmaraṇaṃ pajānāti, evaṃ jarāmaraṇasamudaṃ pajānāti, evaṃ jarāmaraṇanirodhaṃ pajānāti, evaṃ jarāmaraṇanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānāti, so sabbaso rāgānusayaṃ pahāya … pe … dukkhassantakaro hoti — ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṃ saddhamman”ti.

Jeśli, bracia, uczeń Szlachetnych pojął starość i śmierć, pojął przyczynę powstania starości i śmierci, pojął ustanie starości i śmierci, pojął drogę prowadzącą do ustania starości i śmierci – całkowicie porzucając utajone tendencje do pożądania, pozbywając się utajonych tendencji do odpychania, wytępiając utajone tendencje do poglądu i mierzenia siebie jako »jestem«, porzucając niewiedzę, wiedzę osiągając, jeszcze w tym życiu zakańczając cierpienie – w takiej mierze, bracia, uczeń Szlachetnych ma właściwy pogląd, doprowadza do wyprostowania poglądu, [w takiej mierze] powstaje w nim niezachwiane zaufanie do Dhammy, dociera on do istotnej Dhammy”.

93. “sādhāvuso”ti kho … pe … apucchuṃ — siyā panāvuso … pe …
“siyā, āvuso. yato kho, āvuso, ariyasāvako jātiñca pajānāti, jātisamudayañca pajānāti, jātinirodhañca pajānāti, jātinirodhagāminiṃ paṭipadañca pajānāti — ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṃ saddhammaṃ. katamā panāvuso, jāti, katamo jātisamudayo, katamo jātinirodho, katamā jātinirodhagāminī paṭipadā?

93. „Sādhu, bracie (…). Czy istnieje, bracie, inna metoda (…)?”.
„Istnieje, bracia. Jeśli, bracia, uczeń Szlachetnych pojął narodziny, pojął przyczynę powstania narodzin, pojął ustanie narodzin, pojął drogę prowadzącą do ustania narodzin – w takiej mierze, bracia, uczeń Szlachetnych ma właściwy pogląd, doprowadza do wyprostowania poglądu, [w takiej mierze] powstaje w nim niezachwiane zaufanie do Dhammy, dociera on do istotnej Dhammy. Czym, bracia, są narodziny, czym jest przyczyna powstania narodzin, czym jest ustanie narodzin, czym jest droga prowadząca do ustania narodzin?

yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhi tamhi sattanikāye jāti sañjāti okkanti abhinibbatti khandhānaṃ pātubhāvo, āyatanānaṃ paṭilābho — ayaṃ vuccatāvuso, jāti. bhavasamudayā jātisamudayo, bhavanirodhā jātinirodho, ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo jātinirodhagāminī paṭipadā, seyyathidaṃ — sammādiṭṭhi … pe … sammāsamādhi.

Narodziny, początek życia, pojawienie się⁴, odrodzenie⁵, wyłonienie się grup składowych, uzyskanie podstaw [zmysłowych] przez różne istoty, w wielu grupach istot, to tu, to tam – to się nazywa, bracia, narodzinami. Z przyczyną, jaką jest powstanie stawania się, jest i przyczyna powstania narodzin. Z ustaniem stawania się, jest i ustanie narodzin. Drogą prowadzącą do ustania narodzin jest ta Szlachetna Ośmioraka Ścieżka, a mianowicie: Właściwy Pogląd, […] Właściwe Skupienie.

“yato kho, āvuso, ariyasāvako evaṃ jātiṃ pajānāti, evaṃ jātisamudayaṃ pajānāti, evaṃ jātinirodhaṃ pajānāti, evaṃ jātinirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānāti, so sabbaso rāgānusayaṃ pahāya … pe … dukkhassantakaro hoti — ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṃ saddhamman”ti.

Jeśli, bracia, uczeń Szlachetnych pojął narodziny, pojął przyczynę powstania narodzin, pojął ustanie narodzin, pojął drogę prowadzącą do ustania narodzin – całkowicie porzucając utajone tendencje do pożądania, (…) zakańczając cierpienie – w takiej mierze, bracia, uczeń Szlachetnych ma właściwy pogląd, doprowadza do wyprostowania poglądu, [w takiej mierze] powstaje w nim niezachwiane zaufanie do Dhammy, dociera on do istotnej Dhammy”.

94. “sādhāvuso”ti kho … pe … apucchuṃ — siyā panāvuso … pe …
“siyā, āvuso. yato kho, āvuso, ariyasāvako bhavañca pajānāti, bhavasamudayañca pajānāti, bhavanirodhañca pajānāti, bhavanirodhagāminiṃ paṭipadañca pajānāti — ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṃ saddhammaṃ. katamo panāvuso, bhavo, katamo bhavasamudayo, katamo bhavanirodho, katamā bhavanirodhagāminī paṭipadā?

94. „Sādhu, bracie (…). Czy istnieje, bracie, inna metoda (…)?”.
„Istnieje, bracia. Jeśli, bracia, uczeń Szlachetnych pojął stawanie się, pojął przyczynę powstania stawania się, pojął ustanie stawania się, pojął drogę prowadzącą do ustania stawania się – w takiej mierze, bracia, uczeń Szlachetnych ma właściwy pogląd, doprowadza do wyprostowania poglądu, [w takiej mierze] powstaje w nim niezachwiane zaufanie do Dhammy, dociera on do istotnej Dhammy. Czym, bracia, jest stawanie się, czym jest przyczyna stawania się, czym jest ustanie stawania się, czym jest droga prowadząca do ustania stawania się?

tayome, āvuso, bhavā — kāmabhavo, rūpabhavo, arūpabhavo. upādānasamudayā bhavasamudayo, upādānanirodhā bhavanirodho, ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo bhavanirodhagāminī paṭipadā, seyyathidaṃ — sammādiṭṭhi … pe … sammāsamādhi.

[Istnieją], bracia, trzy [rodzaje] stawania się: stawanie się [w sferze] zmysłowej, stawanie się [w sferze subtelnej] materii, stawanie się [w sferze] niematerialnej. Z przyczyną powstania lgnięcia, jest i przyczyna powstania stawania się. Z ustaniem lgnięcia, jest i ustanie stawania się. Drogą prowadzącą do ustania stawania się jest ta Szlachetna Ośmioraka Ścieżka, a mianowicie: Właściwy Pogląd, […] Właściwe Skupienie.

“yato kho, āvuso, ariyasāvako evaṃ bhavaṃ pajānāti, evaṃ bhavasamudayaṃ pajānāti, evaṃ bhavanirodhaṃ pajānāti, evaṃ bhavanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānāti, so sabbaso rāgānusayaṃ pahāya … pe … dukkhassantakaro hoti. ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṃ saddhamman”ti.

Jeśli, bracia, uczeń Szlachetnych pojął stawanie się, pojął przyczynę powstania stawania się, pojął ustanie stawania się, pojął drogę prowadzącą do ustania stawania się – całkowicie porzucając utajone tendencje do pożądania, (…) zakańczając cierpienie – w takiej mierze, bracia, uczeń Szlachetnych ma właściwy pogląd, doprowadza do wyprostowania poglądu, [w takiej mierze] powstaje w nim niezachwiane zaufanie do Dhammy, dociera on do istotnej Dhammy”.

95. “sādhāvuso”ti kho … pe … apucchuṃ — siyā panāvuso … pe …
“siyā, āvuso. yato kho, āvuso, ariyasāvako upādānañca pajānāti, upādānasamudayañca pajānāti, upādānanirodhañca pajānāti, upādānanirodhagāminiṃ paṭipadañca pajānāti — ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṃ saddhammaṃ. katamaṃ panāvuso, upādānaṃ, katamo upādānasamudayo, katamo upādānanirodho, katamā upādānanirodhagāminī paṭipadā?

95. „Sādhu, bracie (…). Czy istnieje, bracie, inna metoda (…)?”.
„Istnieje, bracia. Jeśli, bracia, uczeń Szlachetnych pojął lgnięcie, pojął przyczynę powstania lgnięcia, pojął ustanie lgnięcia, pojął drogę prowadzącą do ustania lgnięcia – w takiej mierze, bracia, uczeń Szlachetnych ma właściwy pogląd, doprowadza do wyprostowania poglądu, [w takiej mierze] powstaje w nim niezachwiane zaufanie do Dhammy, dociera on do istotnej Dhammy. Czym, bracia, jest lgnięcie, czym jest przyczyna lgnięcia, czym jest ustanie lgnięcia, czym jest droga prowadząca do ustania lgnięcia?

cattārimāni, āvuso, upādānāni — kāmupādānaṃ, diṭṭhupādānaṃ, sīlabbatupādānaṃ, attavādupādānaṃ. taṇhāsamudayā upādānasamudayo, taṇhānirodhā upādānanirodho, ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo upādānanirodhagāminī paṭipadā, seyyathidaṃ — sammādiṭṭhi … pe … sammāsamādhi.

[Istnieją] bracia cztery [rodzaje] lgnięcia: lgnięcie do [przyjemności] zmysłowych, lgnięcie do poglądów, lgnięcie do rytuałów i ceremonii, lgnięcie do doktryny o istocie. Z przyczyną powstania pragnienia, jest i przyczyna powstania lgnięcia. Z ustaniem pragnienia, jest i ustanie lgnięcia. Drogą prowadzącą do ustania lgnięcia jest ta Szlachetna Ośmioraka Ścieżka, a mianowicie: Właściwy Pogląd, (…), Właściwe Skupienie.

“yato kho, āvuso, ariyasāvako evaṃ upādānaṃ pajānāti, evaṃ upādānasamudayaṃ pajānāti, evaṃ upādānanirodhaṃ pajānāti, evaṃ upādānanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānāti, so sabbaso rāgānusayaṃ pahāya … pe … dukkhassantakaro hoti — ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṃ saddhamman”ti.

Jeśli, bracia, uczeń Szlachetnych pojął lgnięcie, pojął przyczynę powstania lgnięcia, pojął ustanie lgnięcia, pojął drogę prowadzącą do ustania lgnięcia – całkowicie porzucając utajone tendencje do pożądania, (…) zakańczając cierpienie – w takiej mierze, bracia, uczeń Szlachetnych ma właściwy pogląd, doprowadza do wyprostowania poglądu, [w takiej mierze] powstaje w nim niezachwiane zaufanie do Dhammy, dociera on do istotnej Dhammy”.

96. “sādhāvuso”ti kho … pe … apucchuṃ — siyā panāvuso … pe …
“siyā, āvuso. yato kho, āvuso, ariyasāvako taṇhañca pajānāti, taṇhāsamudayañca pajānāti, taṇhānirodhañca pajānāti, taṇhānirodhagāminiṃ paṭipadañca pajānāti — ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṃ saddhammaṃ. katamā panāvuso, taṇhā, katamo taṇhāsamudayo, katamo taṇhānirodho, katamā taṇhānirodhagāminī paṭipadā?

96. „Sādhu, bracie (…). Czy istnieje, bracie, inna metoda (…)?”.
„Istnieje, bracia. Jeśli, bracia, uczeń Szlachetnych pojął pragnienie, pojął przyczynę powstania pragnienia, pojął ustanie pragnienia, pojął drogę prowadzącą do ustania pragnienia – w takiej mierze, bracia, uczeń Szlachetnych ma właściwy pogląd, doprowadza do wyprostowania poglądu, [w takiej mierze] powstaje w nim niezachwiane zaufanie do Dhammy, dociera on do istotnej Dhammy. Czym, bracia, jest pragnienie, czym jest przyczyna powstania pragnienia, czym jest ustanie pragnienia, czym jest droga prowadząca do ustania pragnienia?

chayime, āvuso, taṇhākāyā — rūpataṇhā, saddataṇhā, gandhataṇhā, rasataṇhā, phoṭṭhabbataṇhā, dhammataṇhā. vedanāsamudayā taṇhāsamudayo, vedanānirodhā taṇhānirodho, ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo taṇhānirodhagāminī paṭipadā, seyyathidaṃ — sammādiṭṭhi … pe … sammāsamādhi.

[Istnieje], bracia, sześć [rodzajów] pragnienia: pragnienie kształtów materialnych, pragnienie dźwięków, pragnienie zapachów, pragnienie smaków, pragnienie dotyku, pragnienie obiektów umysłowych. Z przyczyną powstania odczuć, jest i przyczyna powstania pragnienia. Z ustaniem odczuć, jest i ustanie pragnienia. Drogą prowadzącą do ustania pragnienia jest ta Szlachetna Ośmioraka Ścieżka, a mianowicie: Właściwy Pogląd, (…), Właściwe Skupienie.

“yato kho, āvuso, ariyasāvako evaṃ taṇhaṃ pajānāti, evaṃ taṇhāsamudayaṃ pajānāti, evaṃ taṇhānirodhaṃ pajānāti, evaṃ taṇhānirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānāti, so sabbaso rāgānusayaṃ pahāya … pe … dukkhassantakaro hoti — ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṃ saddhamman”ti.

Jeśli, bracia, uczeń Szlachetnych pojął pragnienie, pojął przyczynę powstania pragnienia, pojął ustanie pragnienia, pojął drogę prowadzącą do ustania pragnienia – całkowicie porzucając utajone tendencje do pożądania, (…) zakańczając cierpienie – w takiej mierze, bracia, uczeń Szlachetnych ma właściwy pogląd, doprowadza do wyprostowania poglądu, [w takiej mierze] powstaje w nim niezachwiane zaufanie do Dhammy, dociera on do istotnej Dhammy”.

97. “sādhāvuso”ti kho … pe … apucchuṃ — siyā panāvuso … pe …
“siyā, āvuso. yato kho, āvuso, ariyasāvako vedanañca pajānāti, vedanāsamudayañca pajānāti, vedanānirodhañca
pajānāti, vedanānirodhagāminiṃ paṭipadañca pajānāti — ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṃ saddhammaṃ. katamā panāvuso, vedanā, katamo vedanāsamudayo, katamo vedanānirodho, katamā vedanānirodhagāminī paṭipadā?

97. „Sādhu, bracie (…). Czy istnieje, bracie, inna metoda (…)?”.
„Istnieje, bracia. Jeśli, bracia, uczeń Szlachetnych pojął odczucie, pojął przyczynę powstania odczucia, pojął ustanie odczucia, pojął drogę prowadzącą do ustania odczucia – w takiej mierze, bracia, uczeń Szlachetnych ma właściwy pogląd, doprowadza do wyprostowania poglądu, [w takiej mierze] powstaje w nim niezachwiane zaufanie do Dhammy, dociera on do istotnej Dhammy. Czym, bracia, jest odczucie, czym jest przyczyna powstania odczucia, czym jest ustanie odczucia, czym jest droga prowadząca do ustania odczucia?

chayime, āvuso, vedanākāyā — cakkhusamphassajā vedanā, sotasamphassajā vedanā, ghānasamphassajā vedanā, jivhāsamphassajā vedanā, kāyasamphassajā vedanā, manosamphassajā vedanā. phassasamudayā vedanāsamudayo, phassanirodhā vedanānirodho, ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo vedanānirodhagāminī paṭipadā, seyyathidaṃ — sammādiṭṭhi … pe … sammāsamādhi.

[Istnieje], bracia, sześć [rodzajów] odczuć: odczucie powstałe z zetknięcia wzroku, odczucie powstałe z zetknięcia słuchu, […] węchu, […] na języku, […] w ciele, odczucie powstałe z zetknięcia w umyśle. Z przyczyną powstania zetknięcia, jest i przyczyna powstania odczuć. Z ustaniem zetknięcia, jest i ustanie odczuć. Drogą prowadzącą do ustania odczuć jest ta Szlachetna Ośmioraka Ścieżka, a mianowicie: Właściwy Pogląd, (…), Właściwe Skupienie.

“yato kho, āvuso, ariyasāvako evaṃ vedanaṃ pajānāti, evaṃ vedanāsamudayaṃ pajānāti, evaṃ vedanānirodhaṃ pajānāti, evaṃ vedanānirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānāti, so sabbaso rāgānusayaṃ pahāya … pe … dukkhassantakaro hoti — ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṃ saddhamman”ti.

Jeśli, bracia, uczeń Szlachetnych pojął odczucie, pojął przyczynę powstania odczucia, pojął ustanie odczucia, pojął drogę prowadzącą do ustania odczucia – całkowicie porzucając utajone tendencje do pożądania, (…) zakańczając cierpienie – w takiej mierze, bracia, uczeń Szlachetnych ma właściwy pogląd, doprowadza do wyprostowania poglądu, [w takiej mierze] powstaje w nim niezachwiane zaufanie do Dhammy, dociera on do istotnej Dhammy”.

98. “sādhāvuso”ti kho … pe … apucchuṃ — siyā panāvuso … pe …
“siyā, āvuso. yato kho, āvuso, ariyasāvako phassañca pajānāti, phassasamudayañca pajānāti, phassanirodhañca pajānāti, phassanirodhagāminiṃ paṭipadañca pajānāti — ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṃ saddhammaṃ. katamo panāvuso, phasso, katamo phassasamudayo, katamo phassanirodho, katamā phassanirodhagāminī paṭipadā?

98. „Sādhu, bracie (…). Czy istnieje, bracie, inna metoda (…)?”.
„Istnieje, bracia. Jeśli, bracia, uczeń Szlachetnych pojął zetknięcie, pojął przyczynę powstania zetknięcia, pojął ustanie zetknięcia, pojął drogę prowadzącą do ustania zetknięcia – w takiej mierze, bracia, uczeń Szlachetnych ma właściwy pogląd, doprowadza do wyprostowania poglądu, [w takiej mierze] powstaje w nim niezachwiane zaufanie do Dhammy, dociera on do istotnej Dhammy. Czym, bracia, jest zetknięcie, czym jest przyczyna powstania zetknięcia, czym jest ustanie zetknięcia, czym jest droga prowadząca do ustania zetknięcia?

chayime, āvuso, phassakāyā — cakkhusamphasso, sotasamphasso, ghānasamphasso, jivhāsamphasso, kāyasamphasso, manosamphasso. saḷāyatanasamudayā phassasamudayo, saḷāyatananirodhā phassanirodho, ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo phassanirodhagāminī paṭipadā, seyyathidaṃ — sammādiṭṭhi … pe … sammāsamādhi.

[Istnieje], bracia, sześć [rodzajów] zetknięcia: zetknięcie wzroku, zetknięcie słuchu, […] węchu, […] na języku, […] w ciele, zetknięcie w umyśle. Z przyczyną powstania sześciu podstaw [zmysłowych], jest i przyczyna powstania zetknięcia. Z ustaniem sześciu podstaw [zmysłowych], jest i ustanie zetknięcia. Drogą prowadzącą do ustania zetknięcia jest ta Szlachetna Ośmioraka Ścieżka, a mianowicie: Właściwy Pogląd, (…), Właściwe Skupienie.

“yato kho, āvuso, ariyasāvako evaṃ phassaṃ pajānāti, evaṃ phassasamudayaṃ pajānāti, evaṃ phassanirodhaṃ pajānāti, evaṃ phassanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānāti, so sabbaso rāgānusayaṃ pahāya … pe … dukkhassantakaro hoti — ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṃ saddhamman”ti.

Jeśli, bracia, uczeń Szlachetnych pojął zetknięcie, pojął przyczynę powstania zetknięcia, pojął ustanie zetknięcia, pojął drogę prowadzącą do ustania zetknięcia – całkowicie porzucając utajone tendencje do pożądania, (…) zakańczając cierpienie – w takiej mierze, bracia, uczeń Szlachetnych ma właściwy pogląd, doprowadza do wyprostowania poglądu, [w takiej mierze] powstaje w nim niezachwiane zaufanie do Dhammy, dociera on do istotnej Dhammy”.

99. “sādhāvuso”ti kho … pe … apucchuṃ — siyā panāvuso … pe …
“siyā, āvuso. yato kho, āvuso, ariyasāvako saḷāyatanañca pajānāti, saḷāyatanasamudayañca pajānāti, saḷāyatananirodhañca pajānāti, saḷāyatananirodhagāminiṃ paṭipadañca pajānāti — ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṃ saddhammaṃ. katamaṃ panāvuso, saḷāyatanaṃ, katamo saḷāyatanasamudayo, katamo saḷāyatananirodho, katamā saḷāyatananirodhagāminī paṭipadā?

99. „Sādhu, bracie (…). Czy istnieje, bracie, inna metoda (…)?”.
„Istnieje, bracia. Jeśli, bracia, uczeń Szlachetnych pojął sześć podstaw [zmysłowych], pojął przyczynę powstania sześciu podstaw [zmysłowych], pojął ustanie sześciu podstaw [zmysłowych], pojął drogę prowadzącą do ustania sześciu podstaw [zmysłowych] – w takiej mierze, bracia, uczeń Szlachetnych ma właściwy pogląd, doprowadza do wyprostowania poglądu, [w takiej mierze] powstaje w nim niezachwiane zaufanie do Dhammy, dociera on do istotnej Dhammy. Czym, bracia, jest sześć podstaw [zmysłowych], czym jest przyczyna powstania sześciu podstaw [zmysłowych], czym jest ustanie sześciu podstaw [zmysłowych], czym jest droga prowadząca do ustania sześciu podstaw [zmysłowych]?

chayimāni, āvuso, āyatanāni — cakkhāyatanaṃ, sotāyatanaṃ, ghānāyatanaṃ, jivhāyatanaṃ, kāyāyatanaṃ, manāyatanaṃ. nāmarūpasamudayā saḷāyatanasamudayo, nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodho, ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo saḷāyatananirodhagāminī paṭipadā, seyyathidaṃ — sammādiṭṭhi … pe … sammāsamādhi.

[Istnieje], bracia, sześć [rodzajów] podstaw [zmysłowych]: podstawa [zmysłowa] wzroku, podstawa [zmysłowa] słuchu, […] węchu, […] języka, […] ciała, podstawa [zmysłowa] umysłu. Z przyczyną powstania [zespolenia] umysłowości i formy materialnej, jest i przyczyna powstania sześciu podstaw [zmysłowych]. Z ustaniem [zespolenia] umysłowości i formy materialnej, jest i ustanie sześciu podstaw [zmysłowych]. Drogą prowadzącą do ustania sześciu podstaw [zmysłowych] jest ta Szlachetna Ośmioraka Ścieżka, a mianowicie: Właściwy Pogląd, (…), Właściwe Skupienie.

“yato kho, āvuso, ariyasāvako evaṃ saḷāyatanaṃ pajānāti, evaṃ saḷāyatanasamudayaṃ pajānāti, evaṃ saḷāyatananirodhaṃ pajānāti, evaṃ saḷāyatananirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānāti, so sabbaso rāgānusayaṃ pahāya…pe… dukkhassantakaro hoti — ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṃ saddhamman”ti.

Jeśli, bracia, uczeń Szlachetnych pojął sześć podstaw [zmysłowych], pojął przyczynę powstania sześciu podstaw [zmysłowych], pojął ustanie sześciu podstaw [zmysłowych], pojął drogę prowadzącą do ustania sześciu podstaw [zmysłowych] – całkowicie porzucając utajone tendencje do pożądania, (…) zakańczając cierpienie – w takiej mierze, bracia, uczeń Szlachetnych ma właściwy pogląd, doprowadza do wyprostowania poglądu, [w takiej mierze] powstaje w nim niezachwiane zaufanie do Dhammy, dociera on do istotnej Dhammy”.

100. “sādhāvuso”ti kho … pe … apucchuṃ — siyā panāvuso … pe …
“siyā, āvuso. yato kho, āvuso, ariyasāvako nāmarūpañca pajānāti, nāmarūpasamudayañca pajānāti, nāmarūpanirodhañca pajānāti, nāmarūpanirodhagāminiṃ paṭipadañca pajānāti — ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṃ saddhammaṃ. katamaṃ panāvuso, nāmarūpaṃ, katamo nāmarūpasamudayo, katamo nāmarūpanirodho, katamā nāmarūpanirodhagāminī paṭipadā?

100. „Sādhu, bracie (…). Czy istnieje, bracie, inna metoda (…)?”.
„Istnieje, bracia. Jeśli, bracia, uczeń Szlachetnych pojął [zespolenie] umysłowości i formy materialnej, pojął przyczynę powstania [zespolenia] umysłowości i formy materialnej, pojął ustanie [zespolenia] umysłowości i formy materialnej, pojął drogę prowadzącą do ustania [zespolenia] umysłowości i formy materialnej – w takiej mierze, bracia, uczeń Szlachetnych ma właściwy pogląd, doprowadza do wyprostowania poglądu, [w takiej mierze] powstaje w nim niezachwiane zaufanie do Dhammy, dociera on do istotnej Dhammy. Czym, bracia, jest [zespolenie] umysłowości i formy materialnej, czym jest przyczyna powstania [zespolenia] umysłowości i formy materialnej, czym jest ustanie [zespolenia] umysłowości i formy materialnej, czym jest droga prowadząca do ustania [zespolenia] umysłowości i formy materialnej?

vedanā, saññā, cetanā, phasso, manasikāro — idaṃ vuccatāvuso, nāmaṃ; cattāri ca mahābhūtāni, catunnañca mahābhūtānaṃ upādāyarūpaṃ — idaṃ vuccatāvuso, rūpaṃ. iti idañca nāmaṃ idañca rūpaṃ — idaṃ vuccatāvuso, nāmarūpaṃ. viññāṇasamudayā nāmarūpasamudayo, viññāṇanirodhā nāmarūpanirodho, ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo nāmarūpanirodhagāminī paṭipadā, seyyathidaṃ — sammādiṭṭhi … pe … sammāsamādhi.

Odczucie, rozpoznanie, intencja, zetknięcie, nakierowanie umysłu⁶ – to się nazywa, bracia, umysłowością. Cztery główne elementy oraz forma materialna powstająca z czterech głównych elementów⁷ – to się nazywa, bracia, formą materialną. To jest umysł, to jest forma materialna – to się nazywa, bracia, [zespoleniem] umysłu i formy materialnej. Z przyczyną powstania świadomości, jest i przyczyna powstania [zespolenia] umysłu i formy materialnej. Z ustaniem świadomości, jest i ustanie [zespolenia] umysłu i formy materialnej. Drogą prowadzącą do ustania [zespolenia] umysłu i formy materialnej jest ta Szlachetna Ośmioraka Ścieżka, a mianowicie: Właściwy Pogląd, (…), Właściwe Skupienie.

“yato kho, āvuso, ariyasāvako evaṃ nāmarūpaṃ pajānāti, evaṃ nāmarūpasamudayaṃ pajānāti, evaṃ nāmarūpanirodhaṃ pajānāti, evaṃ nāmarūpanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānāti, so sabbaso rāgānusayaṃ pahāya … pe … dukkhassantakaro hoti — ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṃ saddhamman”ti.

Jeśli, bracia, uczeń Szlachetnych pojął [zespolenie] umysłu i formy materialnej, pojął przyczynę powstania [zespolenia] umysłu i formy materialnej, pojął ustanie [zespolenia] umysłu i formy materialnej, pojął drogę prowadzącą do ustania [zespolenia] umysłu i formy materialnej – całkowicie porzucając utajone tendencje do pożądania, (…) zakańczając cierpienie – w takiej mierze, bracia, uczeń Szlachetnych ma właściwy pogląd, doprowadza do wyprostowania poglądu, [w takiej mierze] powstaje w nim niezachwiane zaufanie do Dhammy, dociera on do istotnej Dhammy”.

101. “sādhāvuso”ti kho … pe … apucchuṃ — siyā panāvuso … pe …
“siyā, āvuso. yato kho, āvuso, ariyasāvako viññāṇañca pajānāti, viññāṇasamudayañca pajānāti, viññāṇanirodhañca pajānāti, viññāṇanirodhagāminiṃ paṭipadañca pajānāti — ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṃ saddhammaṃ. katamaṃ panāvuso, viññāṇaṃ, katamo viññāṇasamudayo, katamo viññāṇanirodho, katamā viññāṇanirodhagāminī paṭipadā?

101. „Sādhu, bracie (…). Czy istnieje, bracie, inna metoda (…)?”.
„Istnieje, bracia. Jeśli, bracia, uczeń Szlachetnych pojął świadomość, pojął przyczynę powstania świadomości, pojął ustanie świadomości, pojął drogę prowadzącą do ustania świadomości – w takiej mierze, bracia, uczeń Szlachetnych ma właściwy pogląd, doprowadza do wyprostowania poglądu, [w takiej mierze] powstaje w nim niezachwiane zaufanie do Dhammy, dociera on do istotnej Dhammy. Czym, bracia, jest świadomość, czym jest przyczyna powstania świadomości, czym jest ustanie świadomości, czym jest droga prowadząca do ustania świadomości?

chayime, āvuso, viññāṇakāyā — cakkhuviññāṇaṃ, sotaviññāṇaṃ, ghānaviññāṇaṃ, jivhāviññāṇaṃ, kāyaviññāṇaṃ, manoviññāṇaṃ. saṅkhārasamudayā viññāṇasamudayo, saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho, ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo viññāṇanirodhagāminī paṭipadā, seyyathidaṃ — sammādiṭṭhi … pe … sammāsamādhi.

[Istnieje], bracia, sześć [rodzajów] świadomości: świadomość wzroku, świadomość słuchu, […] węchu, […] języka, […] ciała, świadomość umysłu. Z przyczyną powstania wytworzeń, jest i przyczyna powstania świadomości. Z ustaniem wytworzeń, jest i ustanie świadomości. Drogą prowadzącą do ustania świadomości jest ta Szlachetna Ośmioraka Ścieżka, a mianowicie: Właściwy Pogląd, (…), Właściwe Skupienie.

“yato kho, āvuso, ariyasāvako evaṃ viññāṇaṃ pajānāti, evaṃ viññāṇasamudayaṃ pajānāti, evaṃ viññāṇanirodhaṃ pajānāti, evaṃ viññāṇanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānāti, so sabbaso rāgānusayaṃ pahāya … pe … dukkhassantakaro hoti — ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṃ saddhamman”ti.

Jeśli, bracia, uczeń Szlachetnych pojął świadomość, pojął przyczynę powstania świadomości, pojął ustanie świadomości, pojął drogę prowadzącą do ustania świadomości – całkowicie porzucając utajone tendencje do pożądania, (…) zakańczając cierpienie – w takiej mierze, bracia, uczeń Szlachetnych ma właściwy pogląd, doprowadza do wyprostowania poglądu, [w takiej mierze] powstaje w nim niezachwiane zaufanie do Dhammy, dociera on do istotnej Dhammy”.

102. “sādhāvuso”ti kho … pe … apucchuṃ — siyā panāvuso … pe …
“siyā, āvuso. yato kho, āvuso, ariyasāvako saṅkhāre ca pajānāti, saṅkhārasamudayañca pajānāti, saṅkhāranirodhañca pajānāti, saṅkhāranirodhagāminiṃ paṭipadañca pajānāti — ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato
imaṃ saddhammaṃ. katame panāvuso, saṅkhārā, katamo saṅkhārasamudayo, katamo saṅkhāranirodho, katamā saṅkhāranirodhagāminī paṭipadā?

102. „Sādhu, bracie (…). Czy istnieje, bracie, inna metoda (…)?”.
„Istnieje, bracia. Jeśli, bracia, uczeń Szlachetnych pojął wytworzenia, pojął przyczynę powstania wytworzeń, pojął ustanie wytworzeń, pojął drogę prowadzącą do ustania wytworzeń – w takiej mierze, bracia, uczeń Szlachetnych ma właściwy pogląd, doprowadza do wyprostowania poglądu, [w takiej mierze] powstaje w nim niezachwiane zaufanie do Dhammy, dociera on do istotnej Dhammy. Czym, bracia, są wytworzenia, czym jest przyczyna powstania wytworzeń, czym jest ustanie wytworzeń, czym jest droga prowadząca do ustania wytworzeń?

tayome, āvuso, saṅkhārā — kāyasaṅkhāro, vacīsaṅkhāro, cittasaṅkhāro. avijjāsamudayā saṅkhārasamudayo, avijjānirodhā saṅkhāranirodho, ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo saṅkhāranirodhagāminī paṭipadā, seyyathidaṃ — sammādiṭṭhi … pe … sammāsamādhi.

[Istnieją], bracia, trzy [rodzaje] wytworzeń: wytworzenia ciała, wytworzenia mowy, wytworzenia umysłu. Z przyczyną powstania niewiedzy, jest i przyczyna powstania wytworzeń. Z ustaniem niewiedzy, jest i ustanie wytworzeń. Drogą prowadzącą do ustania wytworzeń jest ta Szlachetna Ośmioraka Ścieżka, a mianowicie: Właściwy Pogląd, (…), Właściwe Skupienie.

“yato kho, āvuso, ariyasāvako evaṃ saṅkhāre pajānāti, evaṃ saṅkhārasamudayaṃ pajānāti, evaṃ saṅkhāranirodhaṃ pajānāti, evaṃ saṅkhāranirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānāti, so sabbaso rāgānusayaṃ pahāya, paṭighānusayaṃ paṭivinodetvā, ‘asmī’ti diṭṭhimānānusayaṃ samūhanitvā, avijjaṃ pahāya vijjaṃ uppādetvā, diṭṭheva dhamme dukkhassantakaro hoti — ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṃ saddhamman”ti.

Jeśli, bracia, uczeń Szlachetnych pojął wytworzenia, pojął przyczynę powstania wytworzeń, pojął ustanie wytworzeń, pojął drogę prowadzącą do ustania wytworzeń – całkowicie porzucając utajone tendencje do pożądania, (…) zakańczając cierpienie – w takiej mierze, bracia, uczeń Szlachetnych ma właściwy pogląd, doprowadza do wyprostowania poglądu, [w takiej mierze] powstaje w nim niezachwiane zaufanie do Dhammy, dociera on do istotnej Dhammy”.

103. “sādhāvuso”ti kho … pe … apucchuṃ — siyā panāvuso … pe …
“siyā, āvuso. yato kho, āvuso, ariyasāvako avijjañca pajānāti, avijjāsamudayañca pajānāti, avijjānirodhañca pajānāti, avijjānirodhagāminiṃ paṭipadañca pajānāti — ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṃ saddhammaṃ. katamā panāvuso, avijjā, katamo avijjāsamudayo, katamo avijjānirodho, katamā avijjānirodhagāminī paṭipadā?

103. „Sādhu, bracie (…). Czy istnieje, bracie, inna metoda (…)?”.
„Istnieje, bracia. Jeśli, bracia, uczeń Szlachetnych pojął niewiedzę, pojął przyczynę powstania niewiedzy, pojął ustanie niewiedzy, pojął drogę prowadzącą do ustania niewiedzy – w takiej mierze, bracia, uczeń Szlachetnych ma właściwy pogląd, doprowadza do wyprostowania poglądu, [w takiej mierze] powstaje w nim niezachwiane zaufanie do Dhammy, dociera on do istotnej Dhammy. Czym, bracia, jest niewiedza, czym jest przyczyna powstania niewiedzy, czym jest ustanie niewiedzy, czym jest droga prowadząca do ustania niewiedzy?

yaṃ kho, āvuso, dukkhe aññāṇaṃ, dukkhasamudaye aññāṇaṃ, dukkhanirodhe aññāṇaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya aññāṇaṃ — ayaṃ vuccatāvuso, avijjā. āsavasamudayā avijjāsamudayo, āsavanirodhā avijjānirodho, ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo avijjānirodhagāminī paṭipadā, seyyathidaṃ — sammādiṭṭhi … pe … sammāsamādhi.

Jest tym, bracia, nieznanie krzywdy, nieznanie przyczyny powstania krzywdy, nieznanie ustania krzywdy, nieznanie drogi prowadzącej do ustania krzywdy – to się nazywa, bracia, niewiedzą. Z przyczyną powstania skażeń, jest i przyczyna powstania niewiedzy. Z ustaniem skażeń, jest i ustanie niewiedzy. Drogą prowadzącą do ustania niewiedzy jest ta Szlachetna Ośmioraka Ścieżka, a mianowicie: Właściwy Pogląd, […] Właściwe Skupienie.

“yato kho, āvuso, ariyasāvako evaṃ avijjaṃ pajānāti, evaṃ avijjāsamudayaṃ pajānāti, evaṃ avijjānirodhaṃ pajānāti, evaṃ avijjānirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānāti, so sabbaso rāgānusayaṃ pahāya, paṭighānusayaṃ paṭivinodetvā, ‘asmī’ti diṭṭhimānānusayaṃ samūhanitvā, avijjaṃ pahāya vijjaṃ uppādetvā, diṭṭheva dhamme dukkhassantakaro hoti — ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṃ saddhamman”ti.

Jeśli, bracia, uczeń Szlachetnych pojął niewiedzę, pojął przyczynę powstania niewiedzy, pojął ustanie niewiedzy, pojął drogę prowadzącą do ustania niewiedzy – całkowicie porzucając utajone tendencje do pożądania, (…) zakańczając cierpienie – w takiej mierze, bracia, uczeń Szlachetnych ma właściwy pogląd, doprowadza do wyprostowania poglądu, [w takiej mierze] powstaje w nim niezachwiane zaufanie do Dhammy, dociera on do istotnej Dhammy”.

104. “sādhāvuso”ti kho te bhikkhū āyasmato sāriputtassa bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā āyasmantaṃ sāriputtaṃ uttari pañhaṃ apucchuṃ — “siyā panāvuso, aññopi pariyāyo yathā ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṃ saddhamman”ti?
“siyā, āvuso. yato kho, āvuso, ariyasāvako āsavañca pajānāti, āsavasamudayañca pajānāti, āsavanirodhañca pajānāti, āsavanirodhagāminiṃ paṭipadañca pajānāti — ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṃ saddhammaṃ. katamo panāvuso, āsavo, katamo āsavasamudayo, katamo āsavanirodho, katamā āsavanirodhagāminī paṭipadāti?

104. „Sādhu, bracie” – mnisi ci, rozkoszując się słowami Czcigodnego Sāriputty, wyrazili swe uznanie, a potem zadali następujące pytanie: „Czy istnieje, bracie, inna metoda, dzięki której uczeń Szlachetnych ma właściwy pogląd, doprowadza do wyprostowania poglądu, [w takiej mierze] powstaje w nim niezachwiane zaufanie do Dhammy, dociera on do istotnej Dhammy?”.
„Istnieje, bracia. Jeśli, bracia, uczeń Szlachetnych pojął skażenia, pojął przyczynę powstania skażeń, pojął ustanie skażeń, pojął drogę prowadzącą do ustania skażeń – w takiej mierze, bracia, uczeń Szlachetnych ma właściwy pogląd, doprowadza do wyprostowania poglądu, [w takiej mierze] powstaje w nim niezachwiane zaufanie do Dhammy, dociera on do istotnej Dhammy. Czym, bracia, są skażenia, czym jest przyczyna powstania skażeń, czym jest ustanie skażeń, czym jest droga prowadząca do ustania skażeń?

tayome, āvuso, āsavā — kāmāsavo, bhavāsavo, avijjāsavo. avijjāsamudayā āsavasamudayo, avijjānirodhā āsavanirodho, ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo āsavanirodhagāminī paṭipadā, seyyathidaṃ — sammādiṭṭhi … pe … sammāsamādhi.

[Istnieją], bracia, trzy [rodzaje] skażeń: skażenie, jakim jest pożądanie, skażenie, jakim jest stawanie się, skażenie, jakim jest niewiedza. Z przyczyną powstania niewiedzy, jest i przyczyna powstania skażeń. Z ustaniem niewiedzy, jest i ustanie skażeń. Drogą prowadzącą do ustania skażeń jest ta Szlachetna Ośmioraka Ścieżka, a mianowicie: Właściwy Pogląd, (…), Właściwe Skupienie.

“yato kho, āvuso, ariyasāvako evaṃ āsavaṃ pajānāti, evaṃ āsavasamudayaṃ pajānāti, evaṃ āsavanirodhaṃ pajānāti, evaṃ āsavanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānāti, so sabbaso rāgānusayaṃ pahāya, paṭighānusayaṃ paṭivinodetvā, ‘asmī’ti diṭṭhimānānusayaṃ samūhanitvā, avijjaṃ pahāya vijjaṃ uppādetvā, diṭṭheva dhamme dukkhassantakaro hoti — ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṃ saddhamman”ti.

Jeśli, bracia, uczeń Szlachetnych pojął skażenia, pojął przyczynę powstania skażeń, pojął ustanie skażeń, pojął drogę prowadzącą do ustania skażeń – całkowicie porzucając utajone tendencje do pożądania, pozbywając się utajonych tendencji do odpychania, wytępiając utajone tendencje do poglądu i mierzenia siebie jako »jestem«, porzucając niewiedzę, wiedzę osiągając, jeszcze w tym życiu zakańczając cierpienie – w takiej mierze, bracia, uczeń Szlachetnych ma właściwy pogląd, doprowadza do wyprostowania poglądu, [w takiej mierze] powstaje w nim niezachwiane zaufanie do Dhammy, dociera on do istotnej Dhammy”.

idamavocāyasmā sāriputto. attamanā te bhikkhū āyasmato sāriputtassa bhāsitaṃ abhinandunti.

To właśnie powiedział Czcigodny Sāriputta. Uradowani mnisi rozkoszowali się słowami Czcigodnego Sāriputty.