Padhāna
Wysiłek. Cztery Właściwe Wysiłki (samma-padhāna) stanowiące szósty stopień Ośmiorakiej Ścieżki (czyli sammā-vāyāma, patrz magga) to:
- Wysiłek Unikania (sam.vara-padhāna),
- Pokonywania (pahāna-padhāna),
- Rozwijania (bhāvanā-padhāna),
- Podtrzymywania (anurakkhan.a-padhāna).
(1) oznacza wysiłek by unikać Szkodliwych (akusala) stanów, jak złe myśli itp., (2) by pokonać szkodliwe stany, (3) by rozwijać Zdrowe (kusala) stany, jak siedem Czynników Oświecenia (bojjhanga), (4) by podtrzymywać Zdrowe stany.
"Mnich wzbudza swoją wolę by unikać powstawania zła, szkodliwych rzeczy, które jeszcze nie powstały … by je pokonać .. by rozwinąć jeszcze nie powstałe zdrowe rzeczy … by podtrzymywać i nie dopuścić do ich zaniku, ale doprowadzić do ich wzrostu, dojrzałości i pełnej doskonałości rozwoju. I czyni on wysiłek, wzbudza energię, wysila umysł i dokłada starania." (A. IV, 13)
(1) "Czym Mnisi jest wysiłek unikania? Postrzegając formę, lub dźwięk, lub zapach, lub smak, lub dotyk albo wrażenie mentalne, Mnich nie lgnie ani do całości ani jego części. I stara się by odeprzeć to przez co złe i szkodliwe, rzeczy takie jak chciwość czy żal, które mogą powstać, gdy nie będzie strzegł swoich zmysłów. I strzeże swoich zmysłów i powściąga swoje zmysły. To jest nazywane wysiłkiem unikania.”
(2) "Czym jednak jest wysiłek pokonywania? Mnich nie zatrzymuje żadnej myśli zmysłowego pożądania, ani żadnego innego zła, szkodliwych stanów, które mogły już powstać. Porzuca je, odrzuca je, niszczy je, powoduje, że one znikają. To jest nazywane wysiłkiem pokonywania.”
(3) "Czym jednak jest wysiłek rozwijania? Mnich zdecydowany na samotność, na wolność od przywiązania, na wygaśnięcie, na kres poprzez wyzwolenie, rozwija czynniki oświecenia, czyli: Uważność (sati), Poznawanie Prawa (dhamma-vicaya), Wigor (viriya), Zachwyt (pīti), Wyciszenie (passaddhi), Skupienie (samādhi) i Równowagę (upekkhā). To jest nazywane wysiłkiem rozwijania.”
(4) "Czym teraz jest wysiłek podtrzymywania? Mnich zdecydowanie utrzymuje w swoim umyśle korzystny przedmiot skupienia taki, jak mentalne wyobrażenie szkieletu, zwłoki drążone przez robaki, ciało o niebiesko-czarnym kolorze, rozkładające się ciało, podziurawione ciało, spęczniałe ciało. To jest nazywane wysiłkiem podtrzymywania" (A.IV,14).