Istnieje szeroko rozpowszechnione nieporozumienie jakoby pierwsza jhāna miała pięć czynników. Ale nie jest to tym, co opisano w suttach i z pewnością nie tego Buddha nauczał i praktykował. Pierwsza jhāna ma cztery czynniki:
1. vitakka – myślenie, rozpatrywanie
2. vicāra - więcej myślenia, badanie, dociekanie
3. piti - zachwyt, radosne uniesienie
4. sukha – szczęście, błogość
W dużej większości przypadków - w ponad 100 suttach, pierwsza jhāna opisywana jest jako posiadająca tylko cztery, wyżej wymienione czynniki. Jednakże Abhidhamma oraz komentarze rzeczywiście mówią o pięciu czynnikach pierwszej jhāny - dodają ekaggata (ujednopunktowienie).
Ekaggata nie jest wymieniana w suttach ponieważ nie jest i być nie może częścią formuły. Przede wszystkim, vitakka i vicāra w suttach zawsze i jedynie oznaczają "rozpatrywanie" oraz "dociekanie" - nie ma takiego miejsca gdzie ich znaczenie mogłyby być interpretowane jako "wstępna i podtrzymywana uwaga" czy jakiekolwiek tego typu rzeczy. W kanonie jest nawet wyraźnie powiedziane, że vitakka i vicāra odnoszą się do myślenia w kontekście pierwszej jhāny - zobacz na przykład Kolita Sutta (SN.21.01 – Mowa do Kolity). Tamże "szlachetna cisza" zdefiniowana jest jako druga jhāna ponieważ vitakka i vicāra są teraz nieobecne. Po prostu nie jest możliwym, by w tym samym czasie skupiać się na jednym i myśleć, zatem doświadczanie ekaggaty w tej samej jhānie co vitakki i vicāry nie ma żadnego sensu.
Ponadto w drugiej jhānie vitakka i vicāra są zastąpione przez "vūpasamā, ajjhattaṃ, sampasādanaṃ" oraz "ekodi-bhāvaṃ" – "wewnętrzne wyciszenie" i "ujednolicenie umysłu". Gdyby w pierwszej jhānie była ekaggata, nie byłoby potrzeby aby zaznaczać osiągnięcie "ekodi-bhāvaṃ" zastępujące w drugiej jhānie vitakka i vicāra.
Są dwie sutty gdzie pięć czynników przypisano do pierwszej jhāny i trzecia sutta gdzie, z uwagi na pierwszą jhānę, wymieniona jest unifikacja umysłu:
1. M I 294 – Mahāvedalla Sutta (MN.043 - Dłuższa mowa o zasobie wiedzy)
2. M III 25-29 – Anupada Sutta (MN.111 - Mowa o kolejnych stopniach)
3. S IV 263 – Paṭhamajhānapañhā Sutta (SN.40.01 – Mowa pytań o pierwszą jhānę) (nie ekaggata ale ekodiṃ; kontekst sprawia, że uważanie tego za piąty czynnik jest sporym naciąganiem!)
Jednakże, wszystkie one wydają się być "późniejszymi" suttami - napisanymi u schyłku ery sutt i na początku ery Abhidhammy. Sutta MN.111 jest w zasadzie wewnętrznie sprzeczna: z początku przedstawia formułę pierwszej jhāny zawierającą vitakka i vicāra a następnie mówi, że Sāriputta badał czynniki pierwszej jhāny i odnalazł ekagatta. Jak wspomniano wyżej, nie ma takiej możliwości by ekaggata oraz vitakka i vicāra wydarzały się w tym samym czasie.
Oczywiście było to problemem dla zwolenników Abhidammy i komentatorów. Zatem przedefiniowali oni vitakka i vicāra aby znaczyły wstępną i podtrzymywaną uwagę. Jednakże jasne jest, że Abhidamma majstrowała przy definicjach jhān, przekształcając pierwszą jhānę w dwa różne stany: jeden z vitakką i vicārą a drugi tylko z vicārą. Nie ma w suttach ku temu podstaw za wyjątkiem kilku "późniejszych" sutt.
W czasach Visuddhimaggi, definicje tego co stanowiło jhānę znacząco odbiegły od definicji sutt. Visuddhimagga uczyniła z jhān coś tak trudnego, że jedynie jedna osoba na milion medytujących może wkroczyć w pierwszą jhānę (część XII.8) - podczas gdy w suttach, wszyscy mnisi i mniszki praktykowali jhānę (Buddha nie miał milionów zwolenników - prawdopodobnie co najwyżej kilka tysięcy, a jednak jest wiele przypadków osób, które pomyślnie praktykowały jhāny). Poziom absorpcji, opisywany w Visuddhimagdze jest tak głęboki, że "dźwięki są cierniem dla pierwszej jhāny", jak czytamy w AN.10.72, nie ma żadnego sensu.
Wynika stąd jasno, że ekaggata jako czynnik pierwszej jhāny jest późniejszym dodatkiem, tworzącym pięć czynników pierwszej jhany późniejszym schematem. W rzeczy samej, spoglądanie na jhāny z uwzględnieniem tradycyjnych czynników wywodzących się z Abhidhammy / komentarzy, gubi niektóre z ważnych informacji zawartych w schemacie sutt - patrz www.leighb.com/jhānatrd.htm
O autorze
Leigh Brasington
zobacz inne publikacje autora
Leigh Brasington - praktykuje medytację od 1985 roku i jest uczniem Czcigodnej Ayya Khemy. Leigh został asystentem Ayya Khemy w 1994 roku i rozpoczął samodzielne nauczanie w trakcie odosobnień w 1997 roku. Naucza w Europie i Ameryce Północnej, jest autorem książki "Właściwe skupienie: Praktyczny przewodnik po jhānach" (dostępna jesienią 2015)
Artykuły o podobnej tematyce:
- Henapola Gunaratana Jhāny w buddyjskiej medytacji Therawady
- Thanissaro Bhikkhu Jhāna nie według schematów
- Ajahn Brahm Jhāny
Sprawdź też TERMINOLOGIĘ
Poleć nas i podziel się tym artykułem z innymi:
Chcąc wykorzystać część lub całość tego dzieła, należy używać licencji GFDL: Udziela się zgody na kopiowanie, dystrybucję lub/i modyfikację tego tekstu na warunkach licencji GNU Free Documentation License w wersji 1.2 lub nowszej, opublikowanej przez Free Software Foundation.
Można także użyć następującej licencji Creative Commons: Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 3.0
Oryginał można znaleźć na tej stronie: http://www.leighb.com/jhana_4factors.htm
Źródło: © Leigh Brasington / Revised 16 July 12
Tłumaczenie: Jacek Zahradnik
Podoba Ci się ten artykuł? Dołącz do nas lub wesprzyj nas finansowo.
POMÓŻ FUNDACJI "THERAVADA"
(KRS: 0000464215, NIP: 5223006901, Regon: 146715622)
KONTO BANKOWE: 89 2030 0045 1110 0000 0270 1020