Sam.yojana
Kajdany. Istnieje dziesięć kajdan, które wiążą istoty do koła istnienia. Są to:
- Wiara w Osobowość (sakkāya-dit.t.hi),
- sceptyczne Wątpienie (vicikicchā),
- Przywiązanie do bezpodstawnych Zasad i Rytuałów (sīlabbata-parāmāsa, patrz upādāna),
- Zmysłowe Pożądanie (kāma-rāga),
- Gniew (byāpāda),
- Pożądanie istnienia subtelnej Materii (rūpa-rāga),
- Pożądanie Niematerialnego istnienia (arūpa-rāga),
- Duma (māna),
- Niepokój (uddhacca),
- Niewiedza (avijjā).
Pierwsze pięć to Niższe Kajdany (orambhāgiya-sam.yojana) ponieważ wiążą one do zmysłowego świata. Pięć kolejnych to Wyższe Kajdanami (uddhambhāgiya-sam.yojana), gdyż wiążą one do wyższych światów, czyli świata subtelnej materii i niematerialnego świata (A.IX,67,68, X.13, D.33, itd.).
Ten, który jest wolny od 1-3 to Sotāpanna lub Wkraczający-w-strumień, czyli ktoś kto wstąpił w strumień do Nibbāny. Ten, który oprócz trzech kajdan pokonał też 4 oraz 5 w ich niesubtelnej formie, jest nazywany Sakadāgāmi, czyli Raz Powracającym (do zmysłowego świata). Ten, który jest w pełni wolny od 1-5 to Anāgāmī lub Nie-powracający (do zmysłowego świata). Ten, który jest wolny od wszystkich dziesięciu kajdan jest nazywany Arahatem, czyli doskonale Świętym. Więcej na ten temat, patrz ariya-puggala.
Dziesięć kajdan, które są wymienione w Abhidhammie, np. w Vibh. XVII to:
- zmysłowe pożądanie,
- gniew,
- duma,
- błędne poglądy,
- sceptyczne wątpienie,
- przywiązanie do bezpodstawnych zasad i rytuałów,
- przywiązanie do istnienia,
- zazdrość,
- skąpstwo,
- niewiedza.