Samādhi
Skupienie, dosł. (mentalny) Stan Silnego Przytwierdzenia (sam+ā+dhā), jest przytwierdzeniem umysłu do pojedynczego przedmiotu. "Jedno-upunktowiony Umysł (cittass' ekaggatā), Bracie Visakho to jest nazywane skupieniem." (M.44) Skupienie - choć często bardzo słabe - jest jednym z siedmiu czynników mentalnych, które są nierozdzielnie związane ze wszelkimi świadomościami, porównaj nāma, cetanā.
Właściwe Skupienie (sammā-samādhi) jako ostatnie ogniwo ośmiorakiej Ścieżki (patrz magga) jest definiowane jako cztery medytacyjne Wchłonięcia (jhāna). W szerszym znaczeniu obejmuje także znacznie słabsze stany skupienia. Jest to skupienie związane ze wszystkimi karmicznie Zdrowymi (kusala) świadomościami. Niewłaściwe Skupienie (micchā-samādhi) jest skupieniem związanym ze wszelkimi karmicznie Szkodliwymi (akusala) świadomościami. Gdziekolwiek w tekstach termin ten nie jest określony jako właściwy lub niewłaściwy, chodzi tam o właściwe skupienie.
Wyróżnia się 3 stopnie intensywności skupienia:
- Skupienie Przygotowawcze (parikamma-samādhi) istniejące na początku ćwiczenia umysłu.
- Skupienie Sąsiedztwa (upacāra-samādhi) to znaczy skupienie zbliżające się, lecz nie wstępujące w pierwsze wchłonięcie (jhāna), które w pewnych ćwiczeniach mentalnych jest zaznaczone poprzez pojawienie się tak zwanego Przeciwnego Obrazu (pat.ibhāga-nimitta).
- Skupienie Osiągnięcia (appanā-samādhi), to znaczy skupienie, które jest obecne we wchłonięciach. (Załącznik)
Więcej szczegółów, patrz bhāvana, Vis.M. III oraz Fund. IV.
Skupienie związane z momentami czterech szlachetnych Ścieżek (magga) oraz momentami Owocu (phala) jest nazywane Ponad-światowym (lokuttara), to znaczy jego celem jest Nibbāna. Wszelkie inne rodzaje skupienia, nawet w najwznioślejszych wchłonięciach są jedynie Światowe (lokiya). Według D.33 Rozwój Skupienia (samādhi-bhāvanā) może przynieść poczwórne błogosławieństwo:
- obecne szczęście dzięki czterem wchłonięciom,
- Wiedzę i Dostrzeganie (ñān.a-dassana) – prawdopodobnie są one jednakowe z “Boskim Okiem” (patrz abhiññā) poprzez postrzeganie Światła (kasin.a),
- uważność i jasne zrozumienie poprzez jasne poznanie powstawania, trwania i zanikania uczuć, postrzeżeń i myśli,
- ustanie wszystkich Skaz (āsavakkhaya) poprzez zrozumienie powstawania i przemijania pięciu Skupisk (khandha), które stanowią przedmiot przywiązania.
Skupienie jest jednym z siedmiu Czynników Oświecenia (bojjhanga), jednym z pięciu duchowych zdolności i Mocy (patrz bala) i ostatnim ogniwem ośmiorakiej Ścieżki. W potrójnym podziale ośmiorakiej Ścieżki (na moralność, skupienie i mądrość) jest zbiorowym określeniem dla trzech ostatnich ogniw ścieżki (patrz sikkhā).