Jeśli dojrzeje w nas mądrość i zaczniemy rozumować zgodnie z Prawdą, przestaniemy być miotani. Zazwyczaj kiedy jesteśmy w dobrym nastroju, zachowujemy się w określony sposób; a jeśli mamy zły nastrój, zachowujemy się w inny. Lubimy coś i jesteśmy pobudzeni; nie lubimy czegoś i jesteśmy zniechęceni. W ten sposób ciągle mamy konflikt z wrogami. Kiedy te rzeczy nie są już nam przeciwne, zaczynają być ustabilizowane i wyrównują się. Nie ma już wzlotów i upadków, gór i dołów. Rozumiemy te rzeczy świata i wiemy, że tak po prostu jest. To po prostu „dhamma życia.”

Wciąż medytujemy, obserwujemy oddech, wdychanie i wydychanie. Pozostajemy uważni i świadomi ciała podczas chodzenia, stania, siedzenia i leżenia. Zamiast ulegać fascynacjom, otwieramy umysł na wszystko, co obecne w teraźniejszości.

Zauważcie, że nawet w tak pięknym miejscu jak to, możemy stać się naprawdę nieszczęśliwi. Gdy tu jesteśmy, możemy chcieć znaleźć się gdzie indziej. Gdy chodzimy, możemy chcieć siedzieć. Gdy siedzimy, możemy chcieć chodzić. Gdy medytujemy, zastanawiamy się, co będziemy robić po odosobnieniu. Później, po odosobnieniu, chcielibyśmy wrócić tu z powrotem… beznadziejne, prawda?

Pierwszy raz spotkałem Ajahna Sumedho wiosną 1979 roku, w Centrum Wyższych Studiów Tybetologii w Szwajcarii. Właśnie zakończył prowadzenie dziesięciodniowego kursu w górach, niedaleko Berna i otrzymał zaproszenie na spędzenie kilku dni w Centrum, przez opata tegoż Centrum, Geshe Rabten’a.
Jedna z osób, które brały udział w kursie Bhikkhu Sumedho, lubiła przebywać w jego otoczeniu, ponieważ "on jest po prostu miłym gościem". Otuchy dodawał mi widok mnicha, który trzymał się ściśle zasad dyscypliny, Vinaya, a jednak poza ich przestrzeganiem, zachowywał łagodność i naturalność.

Czym dokładnie jest vipassana?

Mniej więcej 18 lat temu grupa buddyjskich uczniów z Uniwersytetu Singapurskiego przyszła do mnie, skarżąc się, że często trudno jest udzielić odpowiedzi na zadawane im przez ludzi pytania, dotyczące buddyzmu. Poprosiłem więc, aby przytoczyli jakieś przykłady, a gdy to zrobili, byłem wstrząśnięty tym, że inteligentni, wykształceni młodzi buddyści wiedzą tak niewiele o swojej religii i mają tak wiele wątpliwości, wyjaśniając te rzeczy innym. Zanotowałem wiele z tych pytań, dodałem część tych, które często mnie zadawano i tak oto narodziła się książka Dobre pytania — dobre odpowiedzi. Ku mojemu zaskoczeniu i satysfakcji to, co pierwotnie miało służyć Singapurczykom, znalazło czytelników także w wielu innych krajach. Wydrukowano ponad sto pięćdziesiąt tysięcy kopii edycji angielskiej, ta zaś doczekała się licznych przedruków w Stanach Zjednoczonych, Malezji, Indiach, Tajlandii oraz na Sri Lance. Niniejsza praca, została ponadto przełożona na czternaście języków, całkiem niedawno — także na indonezyjski i hiszpański. W wydaniu czwartym, uaktualnionym i poszerzonym, dodałem jeszcze kilka pytań i udzieliłem — mam nadzieję, że dobrych — odpowiedzi na nie. Dodałem także rozdział, zawierający niektóre z pouczeń Buddhy. Oby ta krótka książka przyczyniła się do podtrzymania zainteresowania Dhammą Buddhy.

Otwierając swój umysłu, czy też „uwalniając go" kierujemy uwagę na jeden punkt. Jest to czujna obserwacja niejako tego, co przychodzi i odchodzi. W trakcie medytacji wglądu (vipassana), gdy chcemy obserwować mentalne oraz cielesne zjawiska, rozważamy trzy cechy tych zjawisk: nietrwałości, braku satysfakcji, niesubstancjalności. Uwalniamy umysł z jego ślepej skłonności do wypierania, a jeśli ulegamy obsesji trywialnych myśli, strachu, czy też wątpień, zmartwień albo gniewu, nie ma potrzeby tego analizować. Nie musimy wyjaśniać sobie czemu tych stanów doznajemy, należy natomiast być w pełni ich świadomymi.

Pewnego wieczoru, podczas jednego z nieoficjalnych spotkań w swojej rezydencji, Mistrz powiedział: „Kiedy słuchasz Nauki, musisz otworzyć swoje serce i spocznij w jego centrum. Nie chciej posiąść tego, co słyszysz ani też nie podejmuj drobiazgowych prób, by wszystko zachować w pamięci. Raczej pozwól Nauce przenikać twoje serce, aby ukazała się ona taką jaka jest i w każdej chwili, nieustannie bądź na nią otwarty. Przetrwa wszak to, co dojrzało do tego, by być zachowanym [w pamięci]. I dokona się to samo z siebie, nie zaś na skutek podejmowanego przez Ciebie wysiłku.

Przedstawię tu korzyści wynikające z urzeczywistnienia stanu braku-ja (anattaa).

Jeśli ktoś jest w stanie dostrzec w pełni istotę anatta, osiąga wiedzę właściwą ścieżce wkraczającego w strumień (sotaapatti-magga-~naa.na), w której złudzenie ego (atta-di.t.thi) i wiara w osobowość (sakkaaya-di.t.thi) są całkowicie wykorzenione.

Jeśli nie zdobędziemy mądrości, wszystko wokół nas będzie źródłem cierpienia. Jeśli jesteśmy mądrzy, rzeczy te wyprowadzą nas z cierpienia. Oczy, uszy, nos, język, ciało i umysł… Wiecie co? - oczy niekoniecznie są dobre. Jeśli jesteście w złym nastroju, samo patrzenie na innych ludzi może wpędzić was w gniew i odebrać wam sen. Albo możecie się zakochać. Miłość to też cierpienie, jeśli nie dostajesz tego, czego chcesz. Miłość, tak jak i nienawiść są cierpieniem, a to przez pożądanie. Pożądanie jest cierpieniem, pragnienie pozbycia się [pożądania] jest cierpieniem. Chęć posiadania rzeczy… nawet jeśli je zdobędziesz, nadal cierpisz, bo boisz się, że je stracisz. Tylko ból. Jak chcecie z tym żyć? Możecie mieć wielki, luksusowy dom, ale jeśli wasze serca nie są dobre, nic nigdy nie będzie dziać się tak, jak oczekujecie.

Ludzie mogą patrzeć na Ciebie i czuć, że Twój sposób życia, Twoje zainteresowanie Dharmą, nie mają sensu. Inni mogą powiedzieć, że jeśli chcesz praktykować Dharmę, powinieneś przyjąć święcenia. Ale święcenia, czy ich brak nie są, tak naprawdę, najważniejsze. Ważne jest, w jaki sposób praktykujesz. Mawia się, że człowiek powinien być swoim własnym świadkiem. Nie bierz innych na swoich świadków. To oznacza uczenie się zaufania do samego siebie. Wtedy nie ma żadnej straty. Ludzie mogą myśleć, że jesteś wariatem, ale bez znaczenia. Oni nie wiedzą nic na temat Dharmy.

Naszym nawykiem są bezustanne próby bycia czymś lub kimś, więc stawiamy sobie określone cele, tworzymy ideał, którym chcielibyśmy się stać. Może myślimy, że społeczeństwo, w którym żyjemy, powinno być inne. Ludzie powinni być mili, hojni, bezinteresowni, rozumiejący i kochający, powinno panować braterstwo, rządy powinny być sprawowane przez mądrych przywódców i pokój powinien panować na świecie. Ale świat w obecnej chwili jest taki, jaki jest, a rzeczy mają się tak, jak się mają. Jeżeli tego nie rozumiemy, zaczynamy walczyć. Więc kieruj swój słuch do własnego środka, przysłuchuj się temu bezustannemu krzykowi: „Jestem taki, nie jestem taki” i badaj to „ja jestem, ja nie jestem” ze świadomością i uwagą.

Najbardziej popularnym i szeroko znanym sformułowaniem Nauki Buddy, jest to, które Budda sam ogłosił podczas Pierwszego Kazania w Benares; sformułowanie Czterech Szlachetnych Prawd. Budda twierdzi, że te prawdy zawierają streszczenie wszystkich najważniejszych informacji, których potrzebujemy na ścieżce do wyzwolenia. Mówił On, że podobnie jak ślady stóp słonia, będąc bardzo duże, mieszczą w sobie odciski stóp wszystkich innych zwierząt, tak samo Cztery Szlachetne Prawdy, z powodu swego szerokiego zakresu, zawierają w sobie wszystkie doskonałe i korzystne nauki. Jednak, kiedy wielu przedstawicieli Buddyzmu poświęca uwagę wyjaśnianiu zawartości Czterech Prawd, bardzo rzadko wyjaśniają, dlaczego nazywają się one Szlachetnymi Prawdami. A właśnie to opisowe słowo „szlachetny,” pokazuje nam, dlaczego Budda zdecydował się nauczać w ten specyficzny sposób, i ten sam termin pozwala nam doświadczyć, nawet z daleka, unikalnego smaku przenikającego całą doktrynę i dyscyplinę Przebudzonego.

Najsilniejszym wołaniem obecnych czasów, jest bez wątpienia wołanie o wolność. Prawdopodobnie nigdy w historii wołanie o wolność nie było tak powszechne i tak natarczywe, nigdy nie przenikało tak głęboko sfery ludzkiej egzystencji.

Kurs podstaw pāḷijskiego
_{tłumaczenie "Pali Primer" Lily de Silva}

Buddha — "Przebudzony" — nazwał założoną przez siebie religię Dhamma-vinaya — "doktryna i dyscyplina". Aby zapewnić strukturę społeczną, wspomagającą praktykę Dhamma-vinaya (lub w skrócie Dhamma [sanskryt: Dharma]), oraz by zabezpieczyć te nauki dla potomności, Buddha założył zakon bhikkhu (mnichów) i bhikkhuni (mniszek) — Sanghę — która kontynuuje po dziś dzień przekazywanie nauk kolejnym pokoleniom zarówno zakonników jak i świeckich.

Wysiłek, który nie ma w sobie ani odrobiny niechęci, nazywany jest sammapadhana. Nazywa się go również atapa-viriya. Jest to wysiłek, który może wzbudzić w praktykującym gotowość podjęcia wielkiego mozołu, zarówno fizycznego, jak umysłowego. Jest to wysiłek, który ma cztery cechy.

Esencja nauczania Buddy sprowadza się do dwóch reguł: pierwsza z nich to cztery szlachetne prawdy, druga - to szlachetna ośmioraka ścieżka. Pierwsza reguła - cztery szlachetne prawdy - określa sferę doktryny i daje skutek w postaci zrozumienia; druga - szlachetna ośmioraka ścieżka, określa sferę dyscypliny - w najszerszym tego słowa znaczeniu, i odwołuje się przede wszystkim do praktyki. W strukturze nauczania te dwie reguły zwierają się w nierozdzielną całość, zwaną dharma-vinaja, "doktryna - i - dyscyplina" lub - w skrócie - Dharma. Wewnętrzną jedność Dharmy gwarantuje fakt, iż ostatnia z czterech szlachetnych prawd - prawda o istnieniu ścieżki, mówi właśnie o szlachetnej ośmiorakiej ścieżce, zaś pierwszy czynnik szlachetnej ośmiorakiej ścieżki - prawidłowy pogląd, to zrozumienie czterech szlachetnych prawd. Te dwie reguły przenikają się więc wzajemnie i zawierają jedna w drugiej. Formuła czterech szlachetnych prawd zawiera w sobie szlachetną ośmioraką ścieżkę, zaś szlachetna ośmioraka ścieżka zawiera cztery prawdy…

Definicja satipatthany brzmi: Bhusam itthatiti patthanam; sati eva pattanam satipatthanam. Oznacza to „silnie ugruntowaną uważność czy przytomność umysłu”. Istnieją cztery rodzaje satipatthany (zastosowań uważności).

Omówię teraz zwięźle trzydzieści siedem bodhipakkhiya dhamm; praktyki te, w które powinno się wkładać wysiłek, powinny z determinacją wykonywać osoby, które pragną praktykować samathę (uspokojenie) i vipassanę (wgląd), i w ten sposób wykorzystać tę bardzo rzadką sposobność, jaką jest odrodzenie się jako człowiek w obecnej Sasanie Buddy.

Odpowiadając na prośbę Pyinmana Myo-ok Maung Po Mya i Trader Maung Hla, w miesiącu Nayon, 1266 roku Ery Birmańskiej (czerwiec 1904), wyłożę zwięźle sens i znaczenie trzydziestu siedmiu bodhipakkhiya-dhamma (czynników prowadzących do oświecenia).

"Tak jak ocean ma stopniową płyciznę, nachylenie i spadek, z nagłym załamaniem tylko na długiej rozciągłości, tak samo Nauczenie i Dyscyplina, mają stopniowe wyjaśnienie, praktykę i postęp, z przeniknięciem do ostatecznej wiedzy tylko na długiej rozciągłości".

Znamienny dar nauk Buddhy leży w czymś, co nazywamy niedwoistością. Jest to podejście typu „ani-ani” w stosunku do filozoficznych pytań. Monistyczne religie posiadają tendencję, aby mówić o Jednym: Jednym Bogu, o Całości lub o Naturze Buddhy lub o Jednym Umyśle i jest to bardzo inspirujące. Zwracamy się do monistycznych doktryn po inspirację. Lecz inspiracja jest tylko jednym z poziomów doświadczenia religijnego i dlatego musimy z tego wyrosnąć. Musimy puścić pragnienie inspiracji, czy też wiarę w Boga lub w Jedność, w Jeden Umysł lub we wszystko obejmującą dobroć, czy w uniwersalną sprawiedliwość.

Kwintesencją buddyzmu jest uspokojenie. W spokojnej i łagodnej atmosferze nauk Buddhy jest wiele sposobności, by usuwać z naszego umysłu gniew, zazdrość i przemoc. Wszyscy doświadczamy uczucia gniewu. Często, w codziennych działaniach, czujemy zdenerwowanie. Na kogoś, na coś lub z jakiejś przyczyny. Nie wolno nam pozwolić sobie na to, by uczucie to przebywało zbyt długo w naszym umyśle. Powinniśmy próbować okiełznać je. Dokładnie w tym momencie, w którym wzrosło. Możemy to zrobić na kilka sposobów.

Słownik ten stanowi pierwszą próbę stworzenia prawdziwego słownika doktrynalnych terminów Buddyjskich stosowanych w Kanonie Pāli i Komentarzach do niego. Powinien wypełnić on lukę odczuwaną przez wielu studiujących Buddyzm. Nie zawiera on zaledwie powierzchownego wyliczenia ważnych terminów Pāli wraz z ich angielskimi odpowiednikami, lecz podaje dokładne i prawdziwe definicje oraz wyjaśnienia kanonicznych i post-kanonicznych terminów oraz doktryn opartych na Suttach, Abhidhammie i Komentarzach. Jest on także ilustrowany wieloma cytatami zaczerpniętymi z tych źródeł w taki sposób, by każdy, kto tego pragnie poprzez inteligentne połączenie rozmaitych artykułów stworzyć mógł wyczerpujące wyjaśnienie całych nauk Buddyzmu.